γράφει ο Νίκος Καρφωτίου
Γνωστή είναι η πρόθεση των αρμόδιων κρατικών φορέων για την κατασκευή στο προσεχές μέλλον, παράπλευρων σταθμών διοδίων στον κόμβο της γέφυρας Βαρυμπόμπης.
Άγνωστη σχεδόν είναι η ύπαρξή τους σε δύο διαφορετικά σημεία στην περιοχή της Νέας Ερυθραίας, όπου λειτουργούσαν συνεχώς επί 97 έτη, από το 1853 (επί Βασιλέως Όθωνος μέχρι την οριστική κατάργησή τους το 1949).
Ιστορική Αναδρομή
Τα διόδια έχουν τις ρίζες τους στην Ελληνική μυθολογία σύμφωνα με την οποία οι οικείοι των θανόντων πλήρωναν τον νεκροπομπό Χάροντα για την μεταφορά των ψυχών τους στον Άδη. Στην Αρχαία Αθήνα οι κληρονόμοι των θανόντων κατέβαλαν στον Δήμο τα προβλεπόμενα ”Διαπύλια τέλη” για την εκφορά της σορού τους εκτός των πυλών της πόλης.
Στη Βυζαντινή και Ρωμαϊκή περίοδο τα τέλη αυτά διατηρήθηκαν με διαφορετική όμως μορφή ως φορολογία στη διακίνηση μεταξύ των πόλεων των καταναλωτικών προϊόντων και αγαθών και τελικά καταργήθηκαν με την απελευθέρωση της Ελλάδος.
Τα Νέα Διπύλια
Με τη σύσταση του νέου Ελληνικού κράτους τα Διαπύλια Τέλη επανέρχονται το έτος 1847 με το Νόμο 68/1847 ”Περί δημοτικών φόρων” με σκοπό την οικονομική ενίσχυση των Δήμων και με κυριότερα σημεία του τα ακόλουθα:
– Κατασκευή τοπικών διοδίων στις εισόδους των πρωτευουσών των Νομών και Επαρχιών.
– Φορολόγηση των εισαγόμενων εμπορευμάτων, τροφίμων, αγροτικών, κτηνοτροφικών προϊόντων και καυσίμων.
– Είσπραξη των τελών από δημοτικούς υπαλλήλους ή από ιδιώτες ενοικιαστές για τρία έτη και κατόπιν διαγωνισμού.
Ειδικότερα τα τέλη αυτά στον Δήμο Αθηναίων εφαρμόζονται από το 1851 (ΒΔ 16-4-1851).
Τα διόδια
Το 1868 με τον νόμο 269/1868 ”Περί οδοποιίας” καθιερώνονται επιπλέον και τέλη διοδίων με σκοπό τη χρηματοδότηση επισκευών και συντήρησης των δημοσίων οδών. Ο τρόπος και ο τόπος λειτουργίας τους ήταν ο ίδιος με των Διαπόλιων με μόνη διαφορά την είσπραξη διοδίων και για τη διέλευση των χωρίς φορτίο ζώων (δεν υπήρχαν τότε αυτοκίνητα), βάσει λεπτομερούς τιμοκαταλόγου, στον οποίο περιλαμβάνονται και…. καμήλες με ή άνευ αναβάτη.
Κατάργηση και επαναφορά τους
Παρά τις διαχρονικά έντονες διαμαρτυρίες και αντιδράσεις, νέοι σταθμοί δημιουργήθηκαν κατά καιρούς (στην Αθήνα υπήρχαν 6 περιφερειακοί σταθμοί) οι οποίοι λειτουργούσαν ανελλιπώς μέχρι την κατάργησή τους την 1η Ιανουαρίου 1946 με τον Νόμο 843/1948.
Η επέκταση του οδικού δικτύου της χώρας που επακολούθησε με την κατασκευή των Εθνικών Οδών είχε ως αποτέλεσμα την επαναφορά μόνο των τελών Διοδίων αρχής γενομένης στις 5 Σεπτεμβρίου 1959, στο τμήμα της Ε.Ο. Λάρισας-Κατερίνης (διόδια Τεμπών) και ακολούθως την 1η Σεπτεμβρίου 1962 στο τμήμα της Ε.Ο. Αθηνών-Λαμίας (διόδια Σχηματαρίου – Τραγάνας).
Σήμερα λειτουργούν στην Επικράτεια 75 σταθμοί, από τους οποίους οι 11 στην Ε.Ο. Αθηνών-Θεσσαλονίκης.
Σταθμός διοδίων οδού Τατοΐου στη Νέα Ερυθραία
Υπάρχει σήμερα στην αριστερή πλευρά (ερχόμενοι από την Κηφισιά), στο τέρμα της οδού Τατοΐου, 100 μέτρα πριν από τη γέφυρα της Βαρυμπόμπης εντός χέρσου και πρόχειρα περιφραγμένου οικοπέδου ενός στρέμματος ιδιοκτησίας του Δήμου Αθηναίων.
Αποτελεί μικρό κτίσμα ενός δωματίου επιφάνειας 20τ.μ. (4χ5 μέτρα) με λιθόκτιστη ισχυρή και επιμελημένη κατασκευή με τζάκι δίρριχτη σαμαρωτή κεραμοσκεπή, κατασκευή της οποίας τα κεραμίδια (όσα διατηρούνται ακόμη), προκαλούν εντύπωση για το επίπεδο μεγέθους (30χ45εκ.) και την ποιότητά τους ενώ η στέγη κατέρρευσε μετά την πυρκαγιά το θέρος του 1973. Η είσοδος του σταθμού είναι στη νότια πλευρά του ενώ στις υπόλοιπες τρεις υπάρχουν μεγάλα τοξοειδή και σε χαμηλό ύψος παράθυρα, κατασκευασμένα προφανώς για την καλύτερη επιτήρηση και είσπραξη διοδίων. Γενικά το κτίσμα στο οποίο είχαν αφαιρεθεί τα πορτοπαράθυρα, εκτός της κατεστραμμένης στέγης, διατηρεί σε ικανοποιητικό βαθμό τα οικοδομικά στοιχεία της αρχικής κατασκευής του. Θεωρείται και είναι το παλαιότερο οικοδομικό κτίσμα του καλλικρατικού Δήμου της Κηφισιάς (Κηφισιά-Ερυθραία-Εκάλη).
Ο σταθμός Τατοΐου με προορισμό την είσπραξη αρχικά των Διαπύλιων τελών λειτούργησε το 1853, μετά την κατάργηση του Δήμου Αμαρουσίου και την επέκταση των βόρειων ορίων του Δήμων Αθηναίων στην περιοχή, με το ΒΔ 24.9.1853 ”Περί συγχωνεύσεως των Δήμων Αθηναίων και Αμαρουσίου”. Δεν έχει εξακριβωθεί η ακριβής έναρξη λειτουργίας του ως σταθμού Διοδίων, που έγινε σε αντικατάσταση του σταθμού της γέφυρας Ποδαράδων (σημερινό Νέο Φάληρο) και ο οποίος εξακολούθησε να λειτουργεί συμπληρωματικά, πιθανολογείται, όμως, το έτος 1869, ταυτόχρονα με του Καστριού. Ο σταθμός καταργήθηκε οριστικά το 1949.
Σταθμός Διαπύλιων-Διοδίων στο Καστρί Νέας Ερυθραίας
Υπάρχει σήμερα στη συμβολή των οδών Ελ. Βενιζέλου 168 και Ισμήνης 2, στο Καστρί, κτισμένος στη Β.Δ. γωνία οικοπέδου 1.600τ.μ., στο οποίο υπάρχει επίσης διώροφη οικία με κήπο, ιδιοκτησίας από το 1958 ιδιώτη με καταγωγή την Κωνσταντινούπολη.
Το κτίσμα του σταθμού είναι μεγαλύτερο της Τατοΐου και αποτελεί μικρό διαμέρισμα επιφάνειας 32τ.μ. (4χ8 μέτρα) με δύο δωμάτια, τζάκι, χώρο υγιεινής και κεραμοσκεπή και στις 4 πλευρές της στέγης. Η είσοδος είναι στη νότια πλευρά του ενώ στη βόρεια υπάρχουν δύο μεγάλα παράθυρα για καλύτερη παρατήρηση των εισερχόμενων από την Εκάλη και στις άλλες δύο πλευρές από ένα. Διατηρείται σε άριστη κατάσταση καθώς ανακαινίστηκε πλήρως το 1960 από τον ιδιοκτήτη του με αποτέλεσμα να μη διακρίνονται πλέον τα οικοδομικά στοιχεία της αρχικής κατασκευής του για τη σύγκρισή τους με εκείνα του σταθμού της Βαρυμπόμπης. Κατασκευάστηκε στην αρχή ως σταθμός Διαπύλιων το 1858 μετά τον χαρακτηρισμό ως επαρχιακής της οδού Αθηνών-Κηφισιάς-Σταμάτας-Μαραθώνα με το ΒΔΒ 47/17.10.1858 σε αντικατάσταση των διοδίων του Ψυχικού της οδού Κηφισίας (κοντά στο Γηροκομείο), τα οποία εξακολούθησαν να λειτουργούν συμπληρωματικά. Το 1869 σε εκτέλεση του ΒΔ 1.4.1869 ”Περί επιβολής διοδίων επί της μεταξύ των Αθηνών και Κηφισίας επαρχιακής οδού” λειτούργησε και ως σταθμός είσπραξης Διοδίων. Κατά την περίοδο 1941-1944 εγκαταστάθηκε εκεί μόνιμο φυλάκιο των γερμανικών δυνάμεων κατοχής, προκειμένου να ελέγχουν αν οι Ερυθραιώτες που κουβαλούσαν κάρβουνο από τα καμίνια στον Μαραθώνα, μετέφεραν και παράνομο οπλισμό. Ο σταθμός καταργήθηκε το 1949 αλλά διέμενε εκεί οικογενειακά ο τελευταίος υπάλληλος των διοδίων μέχρι το έτος 1958 και μέχρι την αγορά του οικοπέδου. Οι παλαιοί Ερυθραιώτες ονομάζουν και σήμερα ”Φόρο” τη γύρω περιοχή, ενώ υπάρχει στο σημείο και ομώνυμη στάση λεωφορείων.
Σταθμός Διοδίων Αμαρουσίου
Συμπληρωματικά γνωρίζεται ότι σε δημοσιεύματα εφημερίδων της δεκαετίας του 1920 ανιχνεύεται η ύπαρξη σταθμού Διοδίων, ως βοηθητικός του Ψυχικού, στη γέφυρα Αμαρουσίου, επί της Λεωφ.Κηφισίας, λίγο πριν το κτήριο του ΟΤΕ, στην περιοχή Κανατάδικα. Σήμερα εν έτει 2016 πλησίον της γέφυρας Βαρυμπόμπης, επί της οδού Νέας Ερυθραίας, οικοδομούνται ήδη τα γραφεία της εταιρίας εκμεταλλεύσεως των διοδίων και επιπρόσθετα έχει προγραμματιστεί μελλοντική μετατροπή της γέφυρας Βαρυμπόμπης σε δακτύλιο με κατασκευή σταθμού διοδίων σχεδόν στο ίδιο σημείο με εκείνου του 1853. Έτσι η ιστορία ύστερα από 163 χρόνια επαναλαμβάνεται για μια ακόμη φορά.
