Το κείμενο αποτελεί εισήγησή προς το Δ.Σ. του Ν. Π. Δ. Δ. «Δημήτρης Βικέλας» του Δήμου Κηφισιάς, από την Μαρία Δαμάσχη, Αρχαιολόγου- Φιλόλογου, τακτικού μέλους του ΔΣ του Ν.Π.Δ.Δ. ¨Δημήτριος Βικέλας» και μέλους της δημοτικής παράταξης «Συνεργασία»
[divider]
Μερικοί τόποι ξεχωρίζουν για το φυσικό αλλά και το πολιτιστικό προφίλ και την ιδιαιτερότητά τους. Η Κηφισιά είναι ένας από αυτούς. Ένας ιδεώδης δηλαδή συνδυασμός φυσικής αλλά και ιστορικής – αρχιτεκτονικής- καλλιτεχνικής ομορφιάς , τόπος διαμονής μερικών από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της πολιτικής, πνευματικής και κοινωνικής ζωής, που έζησαν και δημιούργησαν σ’αυτόν ήδη από το δεύτερο μισό του ΙΘ’ αι.
Ωστόσο σήμερα «το άντρο των Νυμφών»1 των χρόνων του Περικλή, το παραδείσιο προάστειο της εποχής του Ηρώδη του Αττικού2, το «…μουσείο των πιο επιδεικτικών και εκκεντρικών δειγμάτων αρχιτεκτονικής…»3, παρουσιάζει ένα τραυματισμένο πολιτιστικό προφίλ, αυτό του παρελθόντος της, σε συνδυασμό και αιτιακή σχέση με ένα σκιώδες προφίλ, αυτό του πολιτιστικού της παρόντος.
Αποτελεί πικρή διαπίστωση η έλλειψη μιας οργανωμένης πολιτιστικής ζωής της Κηφισιάς σε δημοτική βάση, που από τη μια να περιφρουρεί και να αναδεικνύει τη φυσική, ιστορική και πολιτιστική ιδιαιτερότητα αυτής της πόλης συστηματικά, οργανωμένα, επιστημονικά και εμπνευσμένα, ενώ απ την άλλη να προκαλεί τους δημότες της, και μάλιστα τη νεολαία, όχι μόνο σε παρακολούθηση και πρόσληψη της πολιτιστικής ζωής αλλά και σε προσωπική παρέμβαση, παραγωγή και δημιουργία της.
Είναι από τα πράγματα που μας κάνουν να νοιώθουμε τουλάχιστον αμηχανία, ως δημότες της Κηφισιάς, και μάλιστα σε σύγκριση με άλλους δήμους που, εδώ και χρόνια, ενεργοποιήθηκαν δραστήρια πολιτιστικά, έχοντας λιγότερες αντικειμενικές εφεδρείες, αλλά ισχυρότερο ενδιαφέρον και πολιτική βούληση .
Προς το παρόν η Κηφισιά του Μένανδρου, της Δέλτα, του Δροσίνη, του Μαγκλή ζει ένα είδος πολιτιστικής καχεξίας, αυτής των μπουτίκ, των πολυτελών restaurantς, των εμπορικών κέντρων, ενώ η νεολαία της ροκανίζει τον ελεύθερο χρόνο της σχεδόν αποκλειστικά ανάμεσα στις καφετέριες, τα μπάρ και τα φαστφουντάδικά, διολισθαίνοντας «ανεπαισθήτως» στο ύφος και το ήθος μιας μαζοποιημένης, καταναλωτικής ψυχαγωγίας, χωρίς δυνατότητα άλλης ποιοτικότερης ψυχαγωγικής επιλογής, στα πλαίσια της δημοτικής πολιτιστικής ζωής τουλάχιστον.
Ωστόσο η Κηφισιά θα μπορούσε να αναδειχθεί σένα υπερτοπικό κέντρο πολιτισμού και ψυχαγωγίας, αντάξιο μιας παράδοσης και μιας ομορφιάς που μόνο αυτή διαθέτει στο χώρο της Αττικής.
Έτσι παρακάτω διατυπώνονται προτάσεις σχετικά με την έναρξη συγκεκριμένων πολιτιστικών θεσμών, οι διαδικασίες για τη λειτουργία των οποίων θάταν σκόπιμο να δρομολογηθούν άμεσα. Σημειωτέον ότι τις περισσότερες από τις παρακάτω προτάσεις είχα εισηγηθεί επίσης, ως τακτικό μέλος του Δ.Σ . του τότε πολιτιστικού φορέα του Δήμου Κηφισιάς το 2000, αλλά και σε άρθρο μου στο μηνιαίο έντυπο ελεύθερης κοινωνικής και πολιτικής άποψης «Παρέμβαση στην Κηφισιά»(φύλλο 4, Σεπτέμβρης 2006).
Αναλυτικά λοιπόν προτείνονται:
Α. Η Ίδρυση Δημοτικής Κινηματογραφικής Λέσχης και Δημοτικού Κινηματογράφου, θεσμών που μπορούν να αλληλουποστηριχθούν πρακτικά και καλλιτεχνικά.
Σκοπός :
– η ανάπτυξη της κινηματογραφικής τέχνης και η προαγωγή της κινηματογραφικής παιδείας, όχι μόνο μέσω της απόλαυσης και της μέθεξης των δημοτών-θεατών στη κινηματογραφική μαγεία έργων ποιότητας, αλλά και μέσω της οργανωτικής παρέμβασης τους ακόμα και της καλλιτεχνικής δημιουργίας των ίδιων των δημοτών.
Μεθόδευση:
– Προβολές σύγχρονων, ποιοτικών κινηματογραφικών παραγωγών
– Προβολές κλασσικών ταινιών – αφιερωμάτων- σε σκηνοθέτες, εθνικές κινηματογραφίες, αισθητικά κινήματα, εμβληματικές καλλιτεχνικές προσωπικότητες, εγχώρια και ξένα κινηματογραφικά φεστιβάλ.
– Διοργανώσεις πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως παρουσιάσεις σημαντικών σκηνοθετών, διαγωνισμοί ερασιτεχνικού βίντεο, φωτογραφίας, ταινιών μικρού μήκους, ντοκυμαντέρ…
Οργανωτικά και τεχνικά ζητήματα :
Ο Δημοτικός Κινηματογράφος και η κινηματογραφική Λέσχη μπορούν να αποτελέσουν τμήμα της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης του Ν.Π. Δ.Δ. « Δημήτριος Βικέλας».
Η ίδρυση και λειτουργία τους ενδείκνυται ειδικά σε περιοχές του δήμου που απουσιάζουν κινηματογραφικές αίθουσες, όπως είναι οι περιοχές της Νέας Κηφισιάς ή της Ν. Ερυθραίας:
- για λόγους μη ανταγωνιστικής λειτουργίας τους προς ήδη λειτουργούσες ιδιωτικές κινηματογραφικές επιχειρήσεις( κινηματογράφοι Παλιάς Κηφισιάς) και
- για λόγους κοινωνικής ανάγκης.
Σχετικά με τήν επιλογή χώρου, σημαντικό κριτήριο επιλογής οφείλει να είναι η προσβασιμότητα , η κεντρικότητα της θέσης και η συνύπαρξή του με χώρους ψυχαγωγίας και πολιτισμού.
Ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί ως εξαιρετικό κεντρικό σημείο -περάσμα , το δημοτικό οικόπεδο επί της οδού Ιλισσίων και δίπλα στην παλιά Alpha Bank, στη Νέα Κηφισιά, όπου άμεσα θα μπορούσε να λειτουργησει θερινός κινηματογράφος με μικρή σχετικά δαπάνη.
Β. Ίδρυση και λειτουργία (ή και επαναλειτουργία) στεκιών νεολαίας που θα αγκαλιάσουν τα παιδιά και τους νέους στις γειτονιές του Δήμου , από την Εκάλη έως τις Εργατικές πολυκατοικίες, και από την Πολιτεία μέχρι τις Αδάμες(όπου εδώ και χρόνια παραμένει ανενεργό και χρήζει επαναλειτουργίας το πολιτιστικό κέντρο «Μελίνα Μερκούρη»), αναδεικνύοντας και καλλιεργώντας καλλιτεχνικά και πνευματικά ταλέντα και ενδιαφέροντα, τις έννοιες της συνεργασίας, της έκφρασης, της δημιουργικότητας, της κοινωνικότητας , της κοινωνικής παρέμβασης.
Οι λειτουργίες αυτές είναι σκόπιμο και δυνατό να στεγαστούν , ει δυνατόν, σε παλιά διατηρητέα κτήρια( κατόπιν επισκευής και συντήρησής τους ) γιατί αυτά:
- Αποτελούν πολιτιστικό θησαυρό υπερτοπικής σημασίας που με την ιστορία τους και το αρχιτεκτονικό τους ενδιαφέρον μπορούν να αποτελέσουν ιδιαίτερο πόλο έλξης και ανάδειξης του τρίτου κηρυγμένου ιστορικού κέντρου της Αττικής.
- Τα περισσότερα από αυτά τα κτήρια έχουν θέση κεντρική, κατάλληλη για τη χωροθέτηση των παραπάνω χρήσεων.
- 3. Ενδέχετει η απόκτησή τους ή η μακροχρόνια ενοικίασή τους από το Δήμο να είναι σχετικά εύκολη, λόγω του διατηρητέου χαρακτήρα τους.
Ενδεικτικά, μπορούν να αναφερθούν τέτοια εγκαταλελειμμένα κτήρια σε κεντρικά σημεία της Κηφισιάς, όπως στις οδούς Δεληγιάννη, Χ. Τρικούπη και Κοκκιναρά, επί της Διονύσου δίπλα στο Δημαρχείο , επί της οδού « Ηρώων Πολυτεχνείου» στη Νέα Κηφισιά , αλλά και νεότερα κτήρια , όπως αυτό της « Αλάσκα» στο άλσος Κεφαλαρίου .
Γ. Οργάνωση ετήσιου πολιτιστικού φεστιβάλ της μαθητικής, φοιτητικής , της εργαζόμενης νεολαίας, των πολιτικών νεολαιών του δήμου, όπου, εκτός από αυτήν, καλούνται να συμβάλλουν η πολιτεία και οι φορείς της εκπαίδευσης (σύλλογοι διδασκόντων, γονέων, μαθητών, φοιτητών, η Δημοτική Επιτροπή Παιδείας κ.α.) στην δημιουργία, οργάνωση και προβολή πολιτιστικών δράσεων πάσης φύσεως (καλλιτεχνικά εργαστήρια, εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας, θεατρικές παραστάσεις, κινηματογραφικά εργαστήρια, αθλητικές ομάδες, προβολές και παρουσιάσεις σχολικών πολιτιστικών ή περιβαλλοντικών προγραμμάτων. )
Σημειωτέον δε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, μέχρι σήμερα , έχει περιορίσει την αντίληψή της για τον πολιτισμό σε μικρής εμβέλειας καλλιτεχνικά μαθήματα για τους δημότες και σε «φεστιβάλ» που στην πραγματικότητα αποτελούν απλώς συρραφή ακριβοπληρωμένων συναυλιών «μεγάλων» καλλιτεχνών.
Δ. Προβολή των ιδιαίτερων πολιτιστικών παραδόσεων και χαρακτηριστικών του δήμου μας. Ειδικότερα στην περιοχή της Κηφισιάς υπάρχουν ισχυρές ρίζες πολιτισμού ιστορικού, αρχαιολογικού, αρχιτεκτονικού, πνευματικού, πολιτικού, που εξασθενούν από έλλειψη παιδείας – η τοπική ιστορία, που θάπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία της Κηφισιάς, αγνοείται παντελώς από τη νεολαία μας-, από αδιαφορία, από οικονομικά συμφέροντα ή από τάσεις χοντροκομμένου εκσυγχρονισμού.
Προκειμένου να ανατραπεί αυτή η κατάσταση, χρειάζεται μια μεγάλη και διαρκής καμπάνια που θα αναδεικνύει και θα προβάλλει τις ιδιαίτερες πολιτιστικές παραδόσεις και τα χαρακτηριστικά της Κηφισιάς.
Έτσι, εμβληματικά και ιστορικά κτήρια , όπως η βίλλα Καζούλη , αρχιτεκτονικό κόσμημα στην είσοδό της Κηφισιάς, ο πύργος της Δέλτα, η έπαυλη Μελά – η οποία μάλιστα χρήζει άμεσης αποκατάστασης και συντήρησης – μπορούν και πρέπει να λειτουργήσουν ως χώροι πολιτιστικών εκδηλώσεων που θα συνάπτονται θεματικά με πλευρές και προσωπικότητες της ιστορικής φυσιογνωμίας της Κηφισιάς, της πολιτικής, της λογοτεχνικής, της αρχιτεκτονικής, ως χώροι συναυλιών, ομιλιών, εκθέσεων. Παραδειγματικά, η βίλλα Καζούλη στο παρελθόν και για μικρό διάστημα, είχε λειτουργήσει ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων με εντυπωσιακή συμμετοχή των δημοτών, δεδομένου ότι και μόνο η ίδια η αισθητική αυτών των κτηρίων λειτουργεί ως πόλος έλξης για το κοινό.
Το ιδιοκτησιακό καθεστός των σχετικών κτηρίων δεν μπορεί να αποτελεί εμπόδιο αξεπέραστο, εφόσον μπορεί να προταθούν στους όποιους ιδιοκτήτες, ιδιώτες ή φορείς πακέτα προτάσεων από τη Δημοτική αρχή, προκειμένου να παραχωρείται κατά περίπτωση, ή να παραχωρηθεί οριστικά η χρήση τους στο δήμο, έναντι ανταλλαγμάτων
Ε. Η αναβίωση παραδοσιακών δρώμενων, εποχικών και θρησκευτικών όπως της Αποκριάς, του θερινού ηλιοστάσιου(του Αη-Γιαννιού), του Δεκαπενταύγουστου σε χώρους ανάλογους: σε εμβληματικά κτήρια της belle époque, σε γειτονιές της Ερυθραίας και των Αλωνιών, ενώ τα κηφισιώτικα εκκλησάκια μπορούν να ξαναλειτουργήσουν ως χώροι και αφορμή αναβίωσής θρησκευτικών γιορτών και πανηγυριών
Χαρακτηριστικά μπορεί να αναφέρει κανείς το εκκλησάκι της Παναγίας της Χελιδονούς ή της Παναγίτσας στην Παλιά Κηφισιά που περιγράφονται, από προφορικές και γραπτές μαρτυρίες, για την κατανυκτική τους ατμόσφαιρα αλλά και για τα ονομαστά τους πανηγύρια.
« Εάν δεν υπήρχαν η λιτανεία της Κηφισιάς και το πανηγύρι της Χελιδονούς, θα παρερχόταν απαρατήρητη η γιορτή της «Αποδόσεως εις την Κοίμησιν», δηλαδή τα γνωστά μας «Εννιάμερα της Παναγίας», σημείωνε ο Δημ. Καμπούρογλου4, γνωρίζοντας ότι η Χελιδονού γιορταζόταν δύο φορές τον χρόνο: την Πρωτομαγιά και στις 23 Αυγούστου, ημέρα γιορτής της Μετάστασης της Θεοτόκου. Ηταν σπουδαίο πανηγύρι με κλαρίνα, λατέρνες, χορούς, κρασί, υπαίθρια διασκέδαση και γαϊδουροδρομίες. Από την περίοδο της Κατοχής η Χελιδονού άρχισε να εορτάζεται στις 15 Αυγούστου, ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
ΣΤ. Η δημιουργία ενός δικτύου αξόνων πεζοπορίας (πεζοδρομήσεων), που μπορούν να συνδέουν χώρους ιδιαίτερου φυσικού κάλλους- βιότοπους (π.χ. Κηφισός, Πύρνα) – χώρους αστικού πρασίνου (πάρκα) – μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους – νεοκλασσικά διατηρητέα κτήρια – χαρακτηριστικές παλιές αγροικίες, αυλές και περιβόλια( π.χ. Αλώνια, Κ. Κηφισιά) – παραδοσιακούς χώρους συγκέντρωσης κατοίκων( πλατείες, αγορά) – χώρους πολιτισμού και αναψυχής(κινηματογράφους, καφενεία)κ.α.
Ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί η διαμόρφωση σε άξονα πεζοπορίας της οδού Στροφυλίου η οποία:
- Διασχίζει μια περιοχή με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά και
με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα, στην οποία συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός διατηρητέων και ιστορικών κτηρίων … Είναι η καρδιά της αρχοντικής Κηφισιάς, το κομμάτι που μιλάει ακόμη για την αλλοτινή Κηφισιά, τότε που στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του, έρχονταν και έχτιζαν σπίτια, για θερινή τους κατοικία ο Παύλος Μελάς, ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου, ο Μπενάκης, η Πηνελόπη Δέλτα, ο Στέφανος Στρέιτ, ο στρατηγός Τρικούπης… Ως πρόσφατα, μια βόλτα εκεί θύμιζε αυτήν την εποχή, που οι αλλοτινοί της κάτοικοι έχουν δώσει τα ονόματά τους στους δρόμους».
- Διασχίζει και συναντάται με το ρέμα της Πύρνας, ενός άλλου αξιοθέατου φυσικού χώρου-βιοτοπου.
- Αποτελεί δρόμο ήπιας κυκλοφορίας.
- Σηματοδοτεί την πορεία των γραμμών του τραίνου, όπως αυτό λειτουργούσε προπολεμικά.
- Καταλήγει στον δεύτερο μεγάλο οικιστικό πόλο του δήμου, τη Νεα Ερυθραία συνδέοντάς την με την Κηφισιά μέσα από ένα θαυμάσιο άξονα οδοιπορίας.
Ζ. Εννοείται ότι όλες οι παραπάνω δραστηριότητες, εφόσον ενεργοποιηθούν και για να ενεργοποιηθούν, χρειάζονται προβολή, γνωστοποίηση και διαφήμιση μέσα από διαδικασίες συστηματικής, όχι μόνο ηλεκτρονικής, αλλά και έντυπης ενημέρωσης των δημοτών ειδικά σε χώρους μαζικής παρουσίας και προσέλευσης τους (αγορές, σχολεία, υπηρεσίες του δήμου…).
Καταλήγοντας, η μνήμη αυτού του τόπου πρέπει να ξαναζήσει μαζί με ένα ζωντανό πολιτιστικό παρόν, μέσα από μια σχέση αρμονικής συνύπαρξης και αλληλοανάδειξής τους.
- Henri Belle “Voyage en Grece”, Le tour du monde 1877
- “ …αντηχούσαν τα άσματα των πουλιών, ανακατεμένα με το κελάρυσμα των νερών…», Aulus Gellius, “Noctes Atticae”
- Osbert Lancaster “Classical landscape with figures”
- Δημήτρη Καμπούρογλου, «Η ιστορία των Αθηναίων»