Η γένεση του Καλλικράτειου δήμου της Κηφισιάς ύστερα από την υπαγωγή σ? αυτόν των δήμων της Νέας Ερυθραίας και Εκάλης είναι πλέον γεγονός.
Νέα δεδομένα ήδη εμφανίζονται ενώπιόν μας, τα οποία προέρχονται βασικά από την ιδιαιτερότητα της πρόσφατης συγχώνευσης.
Μεταξύ αυτών και το λεγόμενο «εδαφικό» ζήτημα στο οποίο περιλαμβάνονται βέβαια οι πλατείες και οι οδοί των τριών Δήμων.
Καταρχάς, πληροφοριακά, η συνολική έκταση της Καλλικράτειας Κηφισιάς ανέρχεται σε 36.819 στρέμματα (Κηφισιά: 25.937, Ερυθραία: 6.550, Εκάλη: 4.332) και θεωρείται από τις μεγαλύτερες των υπολοίπων δήμων της Αττικής καθώς συγκριτικά το Μαρούσι έχει έκταση 13.100 στρεμμάτων, το Χαλάνδρι 10.800, τα Μελίσσια 3.900, η Αγία Παρασκευή 9.500, το Περιστέρι 10.500 και το Αιγάλεω 6.450.
Στην έκταση αυτή μεταξύ των άλλων περιέχονται συνολικά 39 πλατείες και 943 οδοί και λεωφόροι, οι οποίες προέρχονται από τις ακόλουθες δημοτικές «συνεισφορές»:
Δήμος Κηφισιάς
16 πλατείες και 545 οδοί
Δήμος Νέας Ερυθραίας
11 πλατείες και 255 οδοί
Δήμος Εκάλης
12 πλατείες και 143 οδοί
Στο σημείο αυτό χρήσιμη είναι η ιστορική επί του θέματος πληροφοριακή αναδρομή καθώς και η παρουσίαση των αριθμητικών στοιχείων που προκύπτουν από τις παραπάνω πλατείες και οδούς.
Κηφισιά
Η αρχική ονομασία των 33 κυριότερων οδών της υλοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1926 μετά την απόσπασή της από το Δήμο Αθηναίων (Ιανουάριος 1926), ενώ προϋπήρχαν οι ονομασίες των οδών Κολοκοτρώνη, Αλωνίων, Λεβίδου και Δηληγιάννη. Αξιοσημείωτο τότε το γεγονός ότι η κεντρική λεωφόρος από τη Βίλλα Καζούλη (μέσω μάλιστα του Αγίου Δημητρίου) μέχρι τον Πλάτανο ονομάστηκε οδός Κηφισίας, από εκεί μέχρι το Μπενάκειο οδός Μελλά και στη συνέχεια μέχρι και την Εκάλη, οδός Μαραθώνος.
Σήμερα με τη διαχρονική επέκταση της πόλης οι ονομασίες των οδών ανέρχονται συνολικά σε 545 και αναλύονται ανάλογα με την εννοιολογική σημασία τους κατά κατηγορίες ως εξής:
Γεωγραφικές: 179 (περιφέρειες και τοποθεσίες: 73, πόλεις: 47, νήσοι: 37, ποταμοί- λίμνες- όρη: 22) Ελλήνων της Νεότερης Ιστορίας: 101 (εντόπιοι: 36, πολιτικοί: 22, στρατιωτικοί: 9, βασιλείς: 4)Αρχαίων και Βυζαντινών Ελλήνων: 49 Ελληνικής μυθολογίας: 100 Χλωρίδος : 40 (Δέντρα: 13, Φυτά: 14, Άνθη: 13) Θρησκευτικές: 32 Ηρώων του 1821: 30 Επετείων: 6 Πανίδος (ζώα, πτηνά): 3 Διάφορες: 5
Συμπερασματικά:
– Ο μεγάλος αριθμός των γεωγραφικών όρων αποτελεί σύνηθες φαινόμενο στις οδούς των Ελληνικών, και όχι μόνο, πόλεων.
– Ο αριθμός των 40 οδών που αναφέρονται στην πανίδα αποδεικνύει τη διαχρονική «πράσινη» φυσιογνωμία της πόλης.
– Από τα 36 ονόματα των εντόπιων Κηφισιωτών, τα 18 ανήκουν σε πεσόντες του 1940 και αναγράφονται επίσης και στο ηρώoν της Κηφισιάς.
– Ονοματίζονται όλοι σχεδόν οι κατά καιρούς δήμαρχοι και κοινοτάρχες της Κηφισιάς, ακόμη και ο κατοχικός Κτενάς και όχι ο εκ των πρώτων κοινοταρχών Δ. Δήμας.
Νέα Ερυθραία
Από το 1936 οι οδοί χαρακτηρίζονται με αριθμούς σύμφωνα με το Αμερικάνικο σύστημα, που εφαρμόστηκε εκείνη την εποχή στην Ελλάδα αποκλειστικά σε προσφυγικούς συνοικισμούς (οι οδοί με κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο με ζυγούς αριθμούς και οι οδοί με κατεύθυνση από Ανατολάς προς Δυσμάς με μονούς).
Η ονοματοθεσία τους πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 1957 και αφορούσε και τις 54 οδούς που διέθετε τότε η Κοινότητα. Ακολούθως με την ένταξη το 1982 του Καστριού στη Νέα Ερυθραία υιοθετήθηκαν οι ονομασίες που είχαν δοθεί προηγουμένως από το Δήμο Κηφισιάς. Τον Ιούλιο του 1987 ονομάστηκαν και οδοί της περιοχής Μορτερό με αποτέλεσμα να φθάσουν σήμερα τις 245 με την ακόλουθη αναλυτική εμφάνιση ονομασιών τους:
Γεωγραφικές : 95 (περιφέρειες- τοποθεσίες- πόλεις: 70, νήσοι: 22, όρη- ποταμοί: 3) Ελλήνων της Νεότερης Ιστορίας : 58
(συγγραφείς- καλλιτέχνες: 23, πολιτικοί: 10, εντόπιοι: 9, στρατιωτικοί: 8, αντιστασιακοί: 8) Αρχαίων ? Βυζαντινών Ελλήνων: 32 Ηρώων του 1821: 22 Ελληνικής μυθολογίας: 17 Χλωρίδος: 13 (δέντρα: 1, φυτά: 6, άνθη: 6) Θρησκευτικές: 7 Επετείων: 4 Διάφορες: 7
Συμπερασματικά:
– Από τα 95 ονόματα γεωγραφικού προσδιορισμού, τα 45 είναι μικρασιατικής προελεύσεως και αποδεικνύουν την καταγωγή των Ερυθραιωτών.
– Η ύπαρξη ονομάτων 8 αντιστασιακών σε συνδυασμό με την ανυπαρξία βασιλικών ονομασιών καθορίζει σαφώς τα πολιτικά «πιστεύω» των Ερυθραιωτών.
– Οι αναφερόμενοι 9 εντόπιοι είναι Μικρασιάτες πρώτοι οικιστές της πόλης εκ των οποίων οι 4 είναι θύματα του πολέμου του 40και της γερμανικής κατοχής.
– Δεν ονοματίζονται οι διατελέσαντες Κοινοτάρχες ή Δήμαρχοι.
Δήμος Εκάλης
Οι ονομασίες των οδών έγιναν από το 1929, αμέσως μετά την απόσπασή της από την τότε κοινότητα Κηφισιάς. Οι 143 ονομασίες αναλυτικά είναι:
– Ελληνικής μυθολογίας: 55 Χλωρίδος: 37 (δέντρα: 12, φυτά: 9, άνθη: 16) Γεωγραφικές: 14 (περιοχές-πόλεις: 11, νήσοι: 3) Ελλήνων της Νεότερης Ιστορίας: 14 (εντόπιοι: 13, στρατιωτικοί: 1) Αρχαίων Ελλήνων: 12 Πανίδος: 5 (πτηνά, έντομα) Θρησκευτικές: 2 Διάφορες: 4
Συμπερασματικά:
– Και εδώ ο μεγάλος αριθμός ονομάτων από τη χλωρίδα αποδεικνύει την παραδοσιακά εξαίρετη περιβαλλοντολογική κατάσταση της πόλης.
– Εντυπωσιακή είναι η απουσία ονομασιών πολιτικών προσώπων και ηρώων του 1821.
– Από τα 13 ονόματα εντόπιων, τα 10 ανήκουν σε γνωστούς ιστορικούς εκδότες εφημερίδων, οι οποίοι δημιουργούν με την ίδρυση οικοδομικού συνεταιρισμού την Κάτω Εκάλη.
Μετά την επιμέρους στατιστική εξέταση του θέματος προκύπτει ο συγκεντρωτικός πίνακας που παρατίθεται δίπλα.
Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός η εμφάνιση ιδίων ονομασιών σε διαφορετικές οδούς των τριών Δήμων, καθώς η Κηφισιά με τη Νέα Ερυθραία έχουν 64 ίδιες ονομασίες οδών, η Κηφισιά με την Εκάλη 52, η Ν. Ερυθραία με την Εκάλη 8, ενώ 20 περίπου ονομασίες εμφανίζονται ταυτόχρονα στην Κηφισιά, τη Νέα Ερυθραία και την Εκάλη. Έτσι, υπάρχουν 789 ονομασίες που αντιστοιχούν σε 943 οδούς. Επιπρόσθετα στον ίδιο δήμο Κηφισιάς υπάρχουν 15 περίπου ονόματα που εμφανίζονται σε διαφορετικές οδούς με χαρακτηριστική περίπτωση την ονομασία Ειρήνη που έχει δοθεί σε τρεις οδούς της. Το φαινόμενο μάλιστα ίδιας ονομασίας εμφανίζεται και σε 2 περιπτώσεις στη Νέα Ερυθραία.
διαφορετικές οδοί
με την ίδια ονομασία
κατά αλφαβητική σειρά
Μεταξύ των Δήμων Κηφισιάς και Ν. Ερυθραίας:
Αγ. Φανουρίου, Αγ. Αναργύρων, Αθηνάς, Ανδρούτσου, Ανθέων, Αργοναυτών, Αριστοτέλους, Αυξεντίου, Β. Ηπείρου, Δελφών, Δημοκρίτου, Διαγόρα, Διάκου Αθ., Δωδεκανήσου, Εθν. Αντιστάσεως, Έλλης, Επτανήσου, Θ. Μιλησίου, Θέμιδος, Ιθάκης, Ικαρίας, Ιωνίας, Καζαντζάκη, Κανάρη, Καποδίστρια, Καραϊσκάκη, Κερκύρας, Κεφαλληνίας, 25ης Μαρτίου, Κολοκοτρώνη, Κονίτσης, Κορυτσάς, Κρήνης, Κύπρου, Λαμπράκη Γρ./, Λέσβου. Μιαούλη, Μιλτιάδη, Μπότσαρη. Μπουμπουλίνας, Νάξου, Ολυμπίας, Ολύμπου, Πανόρμου, Παπανικολάου, Παπαφλέσσα, Πατρ. Γρηγορίου Ε?, Ιωακείμ Γ?, Πάρου, Πύρρου, Ροδάνθης. Ρόδου, Σεφέρη, Σικελιανού, Σολωμού, Στρ. Μακρυγιάννη, Σωτ. Δαβάκη, Υψηλάντη, Φεραίου Ρήγα, Φιλίππου, Χειμάρας, Χίου, Ψαρών.
Μεταξύ των Δήμων Κηφισιάς και Εκάλης:
Αγράμπελης, Απόλλωνος, Αηδόνος, Αλκυόνης, Αμαρυλλίδος, Ακακίας, Αλκαίου, Αριάδνης, Γαζίας, Γαλήνης, Γαρδένιας, Δάσους, Δεκελίας, Διός, Ερμιόνης, Έλλης, Ερατούς, Εσπερίδων, Ευριδίκης, Ερμού, Ευριπίδου, Ειρήνης, Ζεφύρου, Ηλέκτρας, Θάλειας, Θέτιδος, Ισμήνης, Κύρου, Καμέλιας, Καλλιθέας, Κιθαιρώνος, Κυβέλης, Μενεξέδων, Μιμόζας, Μουσών, Νηρηίδων, Νυμφών, Πανσέδων, Πάρνηθος, Παλλάδος, Πινδάρου, Περικλέους, Πεύκων, Προμηθέως, Πλατάνων, Ρόδων, Σεμέλης, Σωκράτους, Τερψιχόρης, Υακίνθου, Ωκεανίδων.
Μεταξύ των Δήμων Κηφισιάς- Ερυθραίας ? Εκάλης
Ανεμώνης, Αντιγόνης, Δήμητρας, Θησέως, Θεμιστοκλέους, Ιπποκράτους, Κρίνων, Μυρτιάς, Μαργαρίτας, Ορφέως, Ομήρου, Πασχαλιάς, Πεντέλης, Πλάτωνος, Πλουτάρχου, Πυθαγόρα.
Της Κηφισιάς με ίδιες ονομασίες
Γεωργαντά (Αδάμες- Κεφαλάρι), Γράμμου (Αδάμες- ΚΑΤ), Αίγλης (Αδάμες- Ν. Κηφισιά), Δημοσθένους (Κέντρα Πολιτεία), Θέτιδος (Κεφαλάρι- Κεφαλάρι), Κρίνων (Αγ. Κυριακή- Πανόραμα), Κυριαζή (Κέντρο ? Αδάμες), Λευκωσίας (Ν. Κηφισά- Πολιτεία), Μουστάκα Ν. (Αδάμες- Ν. Κηφισιά), Μουσών (Κέντρο- όρια Μελισσίων), Νέστορος (Αν- Κάτω Κηφισιά), Πεύκων, (Κεφαλάρι- Αγ. Παρασκευή), Πίνδου (Κέντρο ?Κεφαλάρι), Μάτσα (Κάτω Κηφισιά- Πανόραμα), Πόντου (Πολιτεία- ΚΑΤ) και Ειρήνης (Ζηρίνειο, Τίμιος Σταυρός, Πανόραμα)
Της Ν. Ερυθραίας
Μάρκου Μπότσαρη (Μορτερό- Πολιτεία) και Ερυθραίας (προς Βαρυμπόμπη- Μορτερό).
ΟΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΜΑΣ
Οι 39 πλατείες και των τριών Δήμων κατά κατηγορία ονομασίας, όπως φαίνονται και στον πίνακα είναι:
– Ειδικότερα η Πλατεία Πλατάνου εκτός από Πλατεία Μελά το 1947 είχε ονομαστεί Ελευθερίου Βενιζέλου και την αποκάλυψη μάλιστα της μαρμάρινης ονομαστικής πινακίδος έκανε ο γιος Σοφοκλής Βενιζέλος στην είσοδο της στοάς του Ξενοδοχείου Πλάζα
– Η σημερινή πλατεία Νικολάου Πλαστήρα στη Νέα Ερυθραία το 1936 ονομάστηκε Κονδύλη, το 1937 Μεταξά, το 1957 Ηρώων, το 1968 πάλι Μεταξά και το 1975 Ν. Πλαστήρα. Τελικά είναι γνωστότερη στους Ερυθραιώτες ως Δεληγιάννη εκ των πρώτων οικιστών της πόλης.
– Η πλατεία Κένεντυ της Εκάλης είναι η μοναδική με ξενικό όνομα σε όλες τις πλατείες, αλλά και τις οδούς των τριών δήμων.
Ενδιαφέρουσες οδωνυμικές παρατηρήσεις
– Οι οδοί με τα μικρότερα ονόματα: Κω, Ελή, Ηούς, Ρέας, Τζεν, Ήρας, Ήβης, Διός.
– Η μικρότερη οδός σε έκταση: Η Αριστοτέλους της Νέας Ερυθραίας, μήκος 30 μ. και πλάτος 1,5.
– Οδοί με την ίδια ή παρεμφερή σημασία: Τριπόλεως ? Τριπολιτσάς, Ικαρίας- Ικάρου, Ερυθραίας- Ερυθρών- Λυθρί, Ρόδου-Ρόδων, Ροδάνθης- Ροδοδάφνης, Δρυΐδος- Δρυΐδων.
– Οδοί με δύο ονόματα, Α. Δημητρίου και Μ. Καραολή (ήρωες της ΕΟΚΑ), Ε. Καρασταμάτη και Γ. Αλεξάκη (Ερυθραιώτες θύματα το 1944 της ναζιστικής κατοχής).
– Η οδός Μαντέλα δεν αφορά στον πρόεδρο της Νοτιοαφρικανικής Ένωσης Νέλσον, αλλά στο Χρήστο Μαντέλα, Κηφισιώτη πεσόντα στον πόλεμο του 40?.
– Στην Κηφισιά υπάρχει οδός Στεφάνου Δέλτα και στη Νέα Ερυθραία της συζύγου του Πηνελόπης Δέλτα και του ανιψιού της Πέτρου Ζάννα.
– Η οδός Λαμπράκη στην Κηφισιά αφορά στον πολιτικό και στην Εκάλη στον εκδότη εφημερίδας.
– Το μυθολογικό γένος του Κάδμου Θηβών ονοματίζεται σε όλη του την έκταση σε οδούς της Κηφισιάς: οδός Λαβδάκου, Λάιου, Οιδίποδα, Ιοκάστης, Ετεοκλή, Ισμήνης, Αντιγόνης, Κρέοντος.
– Η οδός Στροφυλίου είχε μετονομαστεί κάποτε σε οδό 21ης Απριλίου 1967, ενώ η οδός Φρύνης αναφέρεται σε ονομαστή εταίρα της αρχαιότητας, της οποίας το πραγματικό όνομα ήταν Μνησαρέτη.
– Δεν υπάρχει οδός Καλλικράτη, αλλά ούτε και Δ. Βικέλα έστω και στην Κηφισιά.
ΠΗΓΕΣ
– Τα Οδωνύμια της Κηφισιάς και η Ιστορία τους, Μαίρη Σιμώνη- Λιόλιου, 2004
– Περιοδικό «Η Πόλη μας», Έκδοση Δήμου Ν. Ερυθραίας 2008
– Περιοδικό «Η Αγορά της Κηφισιάς», έτους 2006- Εμπειρικός οδηγός ΟΤΕ έτους 2011
