Ο ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ & Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
ΜΕΡΟΣ 3ο
του Πέτρου Γιάννου
Στα δύο προηγούμενα άρθρα αναφερθήκαμε ότι η ολιστική προσέγγιση των προβλημάτων υγείας διασφαλίζεται μόνο με την ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ), γιατί μπορεί να προασπίσει την υγεία του πληθυσμού και να αντιπαρατεθεί στην παρωχημένη «ιατροκεντρική» θεώρηση για την υγεία. Η τελευταία αποδείχτηκε εξαιρετικά δαπανηρή, αλλά και αναποτελεσματική, αιτίες που οδήγησαν όλες τις αναπτυγμένες χώρες να στραφούν στην αναζήτηση πολιτικών υγείας που προασπίζουν και προάγουν την υγεία. Η εφαρμογή αυτής της πολιτικής προϋποθέτει τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και φυσικά των εκπροσώπων τους, άλλωστε αυτός είναι ο λόγος που σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες, η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας αποτελεί ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Τ.Α. ).
Πόσο ώριμη όμως είναι η Τ.Α. στη χώρα μας να αναλάβει παρόμοιες ευθύνες ;
Τα Κέντρα Ανοικτής Προστασίας των Ηλικιωμένων ( ΚΑΠΗ ), τα προγράμματα Βοήθεια στο Σπίτι, Δημοτικά ιατρεία, κοινωνικές και προνοιακές υπηρεσίες, αποτελούν δομές που αρκετά χρόνια λειτουργούν με ευθύνη της Τ.Α στη χώρα μας. Η ανάπτυξη από τους ΟΤΑ δομών παροχής φροντίδας υγείας αλλά και κοινωνικής φροντίδας για την 3η ηλικία δεν είναι τυχαία. Από τη δεκαετία του 1970 αναγνωρίσθηκε η ανάγκη παροχής προληπτικής ιατρικής, ψυχικής και κοινωνικής υποστήριξης στους ηλικιωμένους, με τον ταυτόχρονο περιορισμό της ιδρυματοποίησης αυτών και για τον σκοπό αυτό ιδρύθηκαν τα ΚΑΠΗ. Με προεδρικό διάταγμα καθορίζονται οι σκοποί που είναι :
Η πρόληψη βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών προβλημάτων των ηλικιωμένων, ώστε να παραμείνουν αυτόνομα, ισότιμα και ενεργά μέλη του κοινωνικου συνόλου.
Η διαφώτιση και η συνεργασία του ευρύτερου κοινού και των ειδικών φορέων σχετικά με τις ανάγκες των ηλικιωμένων.
Η έρευνα σχετικών θεμάτων με τους ηλικιωμένους.
Το ΚΑΠΗ
Στη Ν. Ερυθραία το ΚΑΠΗ έχει μια ζωή 22 ετών. Πόσο όμως έχει ανταποκριθεί στους στόχους του;
Από μια συλλογή ποσοτικών στοιχείων που έχουμε κάνει προκύπτει ότι :
Οι συνολικά εγγεγραμμένοι στο ΚΑΠΗ αποτελούν το 25 % του πληθυσμού της πόλης μας (ηλικίες 60+) σύμφωνα με αντίστοιχα στοιχεία ΚΑΠΗ (2006) και της τελευταίας απογραφής (2001).
Συνολικά επισκέφθηκαν τον φυσίατρο 204 μέλη, δεν γνωρίζουμε όμως τις αιτίες προσέλευσης. (σύμφωνα με αντίστοιχα στοιχεία του 2003 προκύπτει ότι το 90% χρησιμοποίησε την παραπάνω υπηρεσία για συνταγογραφία και παρακολούθηση χρόνιου νοσήματος ).
Από τον παραπάνω αριθμό (204) το 80% περίπου είναι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ και το 11% στο ΟΓΑ. Μόνο το 1,95% είναι ανασφάλιστοι.
Το 80% των μελών του ΚΑΠΗ που έκαναν φυσιοκοθεραπεία είναι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ
Οι υπηρεσίες που προσφέρονται από την επισκέπτρια υγείας είναι αδύνατον να αξιολογηθούν ποσοτικά.
Η ορθοπεδική εργοθεραπεία φαίνεται ότι υπολείπεται του τομέα ψυχαγωγίας και απασχόλησης.
Τα ΚΑΠΗ ως θεσμός έχουν πετύχει πανελλαδικά. Έχουν απόλυτα ανταποκριθεί στο ψυχαγωγικό τους ρόλο. Στο κομμάτι παροχής υπηρεσιών υγείας το τμήμα που λειτουργεί ικανοποιητικά είναι αυτό της φυσικοθεραπείας, θα πρέπει όμως να σημειωθεί το εξής παράδοξο. Όπως προκύπτει από τα δικά μας στοιχεία, ποσοστό υψηλότερο του 80% των ηλικιωμένων στους οποίους παρέχεται φυσικοθεραπεία είναι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ. Παρέχουμε δηλαδή υπηρεσίες στο ΙΚΑ που πληρώνονται από τον κάθε Ερυθραιώτη φορολογούμενο πολίτη, χωρίς καμιά οικονομική επιβάρυνση του ασφαλιστικού ταμείου.
Στον τομέα της πρόληψης αλλά και της έρευνας θεμάτων σχετικών με τους ηλικιωμένους, πανελλαδικά παρατηρούνται μεγάλες διακυμάνσεις ως προς το είδος και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Το ΚΑΠΗ της Ν. Ερυθραίας δεν έχει να επιδείξει ιδιαίτερες επιδόσεις.
Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι στη πόλη μας παρατηρείται ένα έλλειμμα ως προς την ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού, γεγονός που έχει αποτέλεσμα τον σχεδόν ανύπαρκτο εθελοντισμό.
Οι αυξανόμενες ανάγκες παροχής υπηρεσιών για την 3η ηλικία, η απουσία παρόμοιων υπηρεσιών παρεχόμενων από τον ιδιωτικό τομέα, ιδιαίτερα δε η ανταπόκριση του κόσμου καθιστούν τα ΚΑΠΗ, με όλες τις αδυναμίες που διακρίνουν τη λειτουργία τους έναν πετυχημένο θεσμό στο χώρο της Τ.Α.
Στοιχείο καθοριστικό της επιτυχίας των ΚΑΠΗ θεωρούμε ότι ήταν η θεσμοθέτηση τους από το επίσημο κράτος, που καθόρισε τόσο τους στόχους, όσο και το οργανωτικό πλαίσιο λειτουργίας τους.
Παρόμοιου τύπου οργανωτικό πλαίσιο ποτέ δεν υπήρξε για άλλου τύπου υπηρεσίες υγείας που παρέχονται από τους ΟΤΑ, με αποτέλεσμα να παρατηρείται μια πανσπερμία παροχών, οι οποίες χαρακτηρίζονται κυρίως από το όραμα των τοπικών εξουσιών.
Το Δρυμπέτειο
Ένα τέτοιο εγχείρημα ήταν και ίδρυση από το Δήμο μας πριν από 10 χρόνια του Δρυμπέτειου Κέντρου προαγωγής υγείας. Μια δομή που είχε φιλοδοξία να καλύψει ανάγκες του τοπικού πληθυσμού σε θέματα πρόληψης, προαγωγής υγείας και να παρέχει υπηρεσίες πρόληψης αλλά και αντιμετώπισης προβλημάτων ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων, με ιδιαίτερη έμφαση την αντιμετώπιση των μαθησιακών προβλημάτων.
Η ίδρυση του Δρυμπετείου με τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα πρέπει να θεωρηθεί ένα πρωτοποριακό εγχείρημα στο χώρο της Τ.Α. Η επιστημονική εποπτεία του προγράμματος αντιμετώπισης μαθησιακών προβλημάτων από έναν επίσημο κρατικό φορέα, το Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο, η συνεργασία του με το Ογκολογικό Νοσοκομείο Αγ. Αναργύρων σε θέματα πρόληψης του καρκίνου και αργότερα με το Νοσοκομείο «Έλενας Βενιζέλου» αλλά και με το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, διαμόρφωναν ένα πλαίσιο λειτουργίας, το οποίο το καθιστούσε ικανό να ανταποκριθεί στους στόχους του.
Το εγχείρημα του Δρυμπετείου έχει αποτύχει γιατί απουσίασε ένα θεσμικό πλαίσιο όπως αυτό του ΚΑΠΗ που θα το θωράκιζε. Κυρίως όμως απέτυχε γιατί δεν είχε την υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας. Παρ΄ όλα αυτά απέδειξε κάτι πολύ σημαντικό. Ότι ένας Δήμος μπορεί να παρέχει υπηρεσίες υγείας υψηλού ποιοτικού επιπέδου ανταγωνιστικές στον ιδιωτικό τομέα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά το 2005 χρονιά που η τότε Διοίκηση αποφάσισε να σταματήσει τη συνεργασία με το Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο και να εξαναγκάσει σε παραίτηση όλο το στελεχιακό δυναμικό του προγράμματος αντιμετώπισης μαθησιακών δυσκολιών, ανοίχθηκαν στην πόλη μας για τις ίδιες υπηρεσίες δύο ιδιωτικά κέντρα.
Είναι άραγε μονόδρομος ο ρόλος της αγοράς στο χώρο της υγείας;
Τελικά η απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπορεί να δοθεί μόνο από την κοινωνία.
