Ως εκπρόσωπος της υπηρεσίας μου, παρακολούθησα πρό ημερών σε κεντρικό Αθηναικό ξενοδοχείο την παρουσίαση της έρευνας επιστημόνων του ΕΜΠ υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Κου Σαγιά, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ. Η έρευνα αφορούσε στην οικονομική γεωγραφία και εμπορική χωροταξία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο κέντρο της πόλης και είχε τον τίτλο ΓΕΩΒΑΣΗ. Αξιόλογη επιστημονική προσπάθεια, που συν τω χρόνω θα επεκταθεί και στην υπόλοιπη χώρα.
Οι παρουσιαστές, όσο χαμογελαστοί κι αν ήταν, δεν έκρυψαν την απογοήτευση τους για τη δυσμενή κατάσταση που επικρατεί στο εμπόριο στην Ελλάδα, για την κοντόφθαλμη εμπορική πολιτική που αποθαρρύνει καινοτόμες προσπάθειες νέων ανθρώπων και την έλλειψη συντονισμού μεταξύ των κρατικών αρχών. Οι διαπιστώσεις αυτές έγιναν από σχεδόν όλους τους ομιλητές.
Ζούμε σε μια εποχή έντονων αναταράξεων. Καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τη μεγαλύτερη απειλή κάθε σύγχρονης κοινωνίας, κάθε κοινωνίας αγωνιζομένων και παρόντων ανθρώπων: την απομάκρυνση από τις θεμελιώδεις αξίες της ισονομίας, της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας.
Ο άνθρωπος, ως ύπαρξη και ως προσφορά, στέκεται ανήμπορος και αμήχανος μπρο-
στά στις «πολεμικές» κραυγές που τον κυκλώνουν. Στους οικονομικούς πολέμους που στήνονται σε διάφορες γωνιές του πλανήτη με τις ευλογίες της παντοδύναμης τηλεόρασης, στον αποχρωματισμό των ιδεολογιών που έπαψαν να είναι ανθρωποκεντρικές, στην ασυνεννοησία των κρατών και στην αδυναμία ή απροθυμία τους να προστατεύσουν και να αναδείξουν θεσμούς βασικούς και πολύτιμους, γυρίζοντας με τη στάση τους τα έθνη πολλά χρόνια πίσω.
Οι οικονομικές σκοπιμότητες έχουν παρεισφρύσει παντού. Από την πιο απλή συναλλαγή σε μια μικρή τοπική αγορά, μέχρι τα ιλιγγιώδη ποσά που διακινούνται καθημερινά στο παγκόσμιο μωσαικό των χρηματαγορών, κυριαρχεί το άγχος της διπλωματίας, του μέγιστου κέρδους αλλά και της ελάχιστης απώλειας. Κι εδώ πλέον τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα, γιατί ο πολίτης που χθές υπέκυψε στις σειρήνες του αστραπιαίου πλουτισμού, σήμερα κινδυνεύει να χάσει το σπίτι και την εργασία του, ή να στερήσει από τα παιδιά του το ύψιστο δικαίωμα της μόρφωσης και της ανώτατης παιδείας.
Ακούγοντας τους ανθρώπους που εκπροσωπούν το Ελληνικό εμπόριο σήμερα, αλλά και τους κατόχους κρατικών αξιωμάτων, έβλεπα στα μάτια τους μια αγωνία. Και όταν οι φωτογραφίες και τα φλάς τελείωσαν, δείχνοντας πόσο τεχνητή είναι συχνά η ευφορία της εικόνας, αυτή η αγωνία επλανάτο στην αίθουσα σαν μια περίεργη Νέμεσις: πόσα πράγματα έπρεπε να γίνουν, αλλά δεν έγιναν. Πόσες προθέσεις καθ? οδόν ξεχάστηκαν μπροστά στο φάντασμα του πολιτικού κόστους ή στην αναγκαιότητα της πύρινης ψήφου. Πόσα μέτρα προσέκρουσαν μπροστά στον τοίχο της αχαλίνωτης συνδικαλιστικής αντίθεσης και τελικά δεν εφαρμόστηκαν.
Ως ένας άνθρωπος που βίωσε για 12 μήνες τον τραυματικό πόνο της ανεργίας, ένοιωσα την ψυχή μου να πάσχει, όταν οι συντονιστές της παρουσίασης μίλησαν για λουκέτα στις μικρές επιχειρήσεις. Μια βόλτα στο κέντρο της πόλης, αρκεί για να πειστεί κανείς. Οσο και αν κοιτάξω στα μάτια αυτούς τους νέους ανθρώπους που έχασαν την εργασία τους, πιστέψτε με, δεν θα μπορέσω να τους πώ τίποτα. Και θα φύγω σιωπηλός.
Υπάρχουν ακόμη ψύχραιμες φωνές εμπόρων που πιστεύουν στο κράτος, στο νόμο, φωνές που προσπαθούν να σταθούν όρθιες με τη μέγιστη δυνατή αξιοπρέπεια, με το βλέμμα στην αξία των ανθρώπων και όχι του χρήματος που βαλτώνει συνειδήσεις, θρυμματίζει φιλίες και σκορπά μίση. Οι αντοχές τους όμως καθημερινά φθίνουν. Οι άνθρωποι αυτοί, βλέπουν την Αθήνα, «της γής το δαχτυλίδι» να υποβαθμίζεται, και δακρύζουν. Αυτές τις καταστάσεις τις αντικρίζω καθημερινά. Δεν μπορώ να μείνω απαθής.
Είναι στη μοίρα αυτής της χώρας να μην γεννάει εξελίξεις, αλλά να τις ακολουθεί. Σ? ένα κλίμα παγκόσμιας οικονομικής και πολιτικής αστάθειας, εξακολουθούμε να μιλάμε για παγκοσμιοποίηση, την ίδια στιγμή που σε πολλές γειτονιές της πόλης αλλά και της περιφέρειας άνοιξαν καταστήματα που «αγοράζουν χρυσό», θυμίζοντας άλλες, σκοτεινές εποχές που η ανάγκη οδηγούσε στην απελπισία. Δεν πίστευα πως θα δώ κάτι τέτοιο. Νόμιζα πως οι δομές της κοινωνίας μας ήταν πιο ισχυρές. Γελάστηκα όμως.
Στην εκδήλωση, άκουσα να μιλούν για φορολογίες, για αδιαφορία των τοπικών αρχόντων, για το παραεμπόριο που δεν διώκεται, για τους «ξένους». Αξιωματούχοι και υπεύ- θυνοι, μίλησαν, στριμώχτηκαν σε δύο σειρές, αγκαλιάστηκαν, (κάποιοι βαριόντουσαν), χαιρέτησαν και συμφώνησαν. Από τη δική τους σκοπιά, τη δική τους ικανότητα και διάθεση. Να βοηθήσουν, να ενισχύσουν, να δώσουν λύσεις.
Σε λίγο, στην άδεια αίθουσα ακουγόταν το βήμα της νεαρής υπαλλήλου που μάζευε δίσκους και κύπελλα του καφέ, κουρασμένη, αποκαμωμένη. «Κάθε μέρα ζώ με το φόβο της απόλυσης. Τι θα κάνω;» αναρωτιέται. Τι να της απαντήσω;
Ελπίζω κι εύχομαι, στις ψυχές όσων κυβερνούν ή διοικούν, να υπάρχει πάντα ένα φώς. Το ίδιο φώς που είδα όταν, την ίδια μέρα, καθώς επέστρεφα στο σπίτι μου, αντίκρισα τις αγανακτισμένες ουρές των ανέργων στον ΟΑΕΔ να περιμένουν για εργασία, με μια ελπίδα, με μια κρυφή προσδοκία.
Πρέπει να βρούμε το δρόμο μας. Ως έθνος, ως οντότητες. Χωρίς κηδεμόνες, κιβδηλοποιούς και πάσης φύσεως αργυραμοιβούς, που εχθρεύονται τον πολιτισμό
μας, κερδοσκοπούν σε βάρος της πολύπαθης οικονομίας μας και μειώνουν το κύρος της χώρας. Πότε άραγε θα κατανοήσουμε πως, μόνο με τις δικές μας δυνάμεις, θα «χτίσουμε τους δικούς μας γαλαξίες»;
Ένα καθήκον έχουμε πλέον: να ζήσουμε σε κοινωνίες ανθρώπων που απλώνουν το χέρι και δίνουν, λένε «καλημέρα» και το εννοούν, αγαπάνε να προσφέρουν, προσφέρουν την ανόθευτη αγάπη, δίχως να περιμένουν, δίχως να ζητούν. Με τη δύναμη της νεότητας, της σοφίας, της συνείδησης.
Να αναλογιστούμε πόσοι άνθρωποι θυσιάστηκαν για εμάς και ποιο σκοτάδι τους αγκάλιασε, για να μιλάμε ελεύθερα. Να ρίξουμε οριστικά στην υψικάμινο κάθε μικροψυχία και άρνηση και να κοιταχτούμε στα μάτια. Ας δακρύσουμε, αν αυτό μπορεί να λυτρώσει τις ψυχές μας. Αρκεί να είμαστε μαζί. Να ζούμε, να μοιραζόμαστε, να πονάμε, αλλά μαζί.
Τίποτα άλλο δεν μετράει.
