Μια συνέντευξη με τον Ηλία Γιαννίρη
Υπεύθυνο του Παρατηρητήριου Ελεύθερων Χώρων Αθήνας
Ο Ηλίας Γιαννίρης είναι πολεοδόμος-χωροτάκτης, Δρ. Ε.Μ.Π. και υπεύθυνος του Παρατηρητήριου Ελεύθερων Χώρων Αθήνας (asda.gr/elxoroi). ΄Εχει συμμετάσχει σε πολλές κινητοποιήσεις για την αναβάθμιση και προστασία των ελεύθερων δημόσιων χώρων που στο λεκανοπέδιο τα τελευταία χρόνια δέχονται μια πρωτοφανή επίθεση από εργολαβικά και άλλα ιδιωτικά συμφέροντα. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «Η Νέα Ερυθραία» εξηγεί τι είναι το Παρατηρητήριο. Μιλάει για τις κυρίαρχες στο λεκανοπέδιο πολιτικές που, παρά τις επίσημες διακηρύξεις, στην πράξη διαπνέονται από την εγκληματική λογική «περισσότερα κέρδη, άρα περισσότερο τσιμέντο και λιγότερο πράσινο» και αναφέρεται στο τι μπορούν να κάνουν οι πολίτες για να σταματήσουν την εγκατάλειψη και την τσιμεντοποίηση των ελάχιστων χώρων πράσινου που έχουν απομείνει στην πρωτεύουσα.
συνέντευξη: Μάκης Κορακιανίτης
– Τι είναι το Παρατηρητήριο Ελεύθερων Χώρων; Πότε και γιατί δημιουργήθηκε; Ποια δυναμική μέσα στην κοινωνία εκφράζει αυτή η πρωτοβουλία;
«Δημιουργήθηκε το 1999 με πρωτοβουλία του Κέντρου Έρευνας και Τεκμηρίωσης. Από το 2001 εντάχθηκε στη Συντονιστική Επιτροπή Συλλόγων και Κινήσεων για τους Ελεύθερους Χώρους και την Ποιότητα Ζωής της Αθήνας, η οποία λειτουργεί από το 1996. Στο Παρατηρητήριο φιλοξενούνται ανακοινώσεις τις οποίες στέλνουν συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στο Λεκανοπέδιο όπως και σχετικά κείμενα που συγκεντρώνονται από τον περιοδικό και ημερήσιο Τύπο. Καλύπτει επίσης θέματα που αφορούν τη δασική πολιτική, τα δικαιώματα των πεζών, τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.λπ. Σε αυτό ανατρέχουν πολίτες, δημοσιογράφοι, φοιτητές, πολιτικοί. Παράλληλα, υπάρχει και το περιοδικό της Συντονιστικής Επιτροπής «Ελεύθεροι Χώροι», που κυκλοφορεί από το Μάιο 2001 και τώρα βρίσκεται στο 21ο τεύχος».
– Τι σηματοδοτούν κατά τη γνώμη σου οι διάφορες κινήσεις πολιτών που συγκροτούνται για τη διεκδίκηση συγκεκριμένων αιτημάτων, τα οποία αφορούν ελεύθερους χώρους, ποιότητα ζωής, μια πιο ανθρώπινη πόλη;
«Πάντα υπήρχαν τοπικά κινήματα πολιτών. Τη δεκαετία του 90 φάνηκε μια συστηματική επίθεση κατά των ελεύθερων χώρων παράλληλα με την υποβληθείσα υποψηφιότητα της Αθήνα για την ανάληψη της Ολυμπιάδας του 1996- υποψηφιότητα που όπως είναι γνωστό απορρίφθηκε. Δημιουργήθηκε τότε από την πλευρά των τοπικών κινημάτων η ανάγκη ενός καλύτερου συντονισμού. Τελικά έπειτα από επίμονη δουλειά καταφέραμε να αναδείξουμε τη σημασία των ελεύθερων χώρων για να γίνει η Αθήνα μια πόλη βιώσιμη. Πολλά τοπικά κινήματα ξέφυγαν από τα όρια της γειτονιάς τους. Σήμερα όλοι ξέρουν για τα Προσφυγικά της Αλεξάνδρας, για το λόφο του Φιλοπάππου, το Πεδίον του Άρεως, το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή κ.λπ.
Μεταξύ μας εμείς οι «ελευθεροχωρίτες» συνεννοούμαστε χωρίς πολλά-πολλά λόγια και διατηρούμε δεσμούς αλληλεγγύης. Πρωτεύον για μας είναι οι ελεύθεροι χώροι και το πράσινο και δευτερεύον τι κομματική ένταξη έχει (αν έχει) ο καθένας μας. Όσο περνάει ο καιρός, δικαιωνόμαστε. Πρωτεύον είναι η προστασία των ελεύθερων χώρων και η αύξηση του υψηλού πράσινου. Πρωτεύον είναι η ποιότητα ζωής στην Αθήνα, που καθημερινά χειροτερεύει. Μετά την Ολυμπιάδα του 2004 και την καμένη Πάρνηθα όλοι οι πολίτες σήμερα το καταλαβαίνουν αυτό».
– Η τοπική αυτοδιοίκηση τι ρόλο έχει παίξει στα τοπικά κινήματα που αφορούν τους δημόσιους χώρους και την ποιότητα ζωής;
«Σήμερα όλες οι δημοτικές παρατάξεις στα προγράμματά τους περιλαμβάνουν και τους «ελεύθερους χώρους». Αυτό δεν συνέβαινε παλιότερα και εν μέρει είναι αποτέλεσμα της δράσης μας. Σε γενικές γραμμές η τοπική αυτοδιοίκηση είναι εχθρική απέναντι στα τοπικά κινήματα, αντί να τα συμβουλεύεται και να συμμαχεί μαζί τους. Τα εργολαβικά συμφέροντα, οι κτηματομεσίτες, οι καταπατήσεις και τα αυθαίρετα κυριαρχούν στις πολιτικές πολλών Δήμων. Ιδιαίτερα στο Δήμο Αθηναίων».
– Μπορείς να μας αναφέρεις κάποια θετικά και κάποια αρνητικά παραδείγματα;
«Θετικό ήταν ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε τη διατήρηση και των οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών της Λ. Αλεξάνδρας. Αρνητικό είναι ότι ακόμη και σήμερα τόσο ο Δήμος ,όσο και το ΥΠΕΧΩΔΕ, επιμένουν στην κατεδάφισή τους. Μάλιστα το Υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει ακόμη κηρύξει διατηρητέα τα Προσφυγικά!
Θετικό ήταν ότι η Πολεοδομία της Αθήνας έχει εκδώσει πέντε πρωτόκολλα κατεδάφισης για τα αυθαίρετα του Πανελληνίου στο Πεδίο του Άρεως. Αρνητικό είναι ότι ο Δήμος Αθηναίων δεν τα έχει κατεδαφίσει. Χαρακτηριστικό επίσης αρνητικό παράδειγμα αποτελεί η συμβολή του Δήμου Αθηναίων στον καθημερινό κατακερματισμό και την οικοδόμηση των ελεύθερων χώρων που αποτελούν τις δύο μεγάλες «ανάσες» του Λεκανοπεδίου: Το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή και τον Ελαιώνα».
– Ποια είναι κατά τη γνώμη σου τα καίρια προβλήματα που αντιμετωπίζει συνολικά το Λεκανοπέδιο, προβλήματα κοινά σε όλους τους Δήμους που η ανάδειξη και αντιμετώπισή τους θέτει το ζήτημα μιας ευρείας, κοινής, υπερτοπικής κινητοποίησης των πολιτών;
«Υπάρχει ιδιοκτησιακή πολυδιάσπαση των ελεύθερων χώρων. Δεν υπάρχει ενιαίος φορέας διαχείρισης και αντίστοιχο Ταμείο. Δεν υπάρχει δίκτυο πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων. Δεν αντιμετωπίζονται τα αυθαίρετα, οι παράνομες διαφημιστικές πινακίδες, οι παράνομες κεραίες κινητής τηλεφωνίας. Ακόμη και από το περιβόητο Ολυμπιακό Πράσινο φυτεύτηκε μόλις το 5% των προβλεπόμενων δέντρων. Μάλιστα οι καταστροφικές πολιτικές εντείνονται, όπως δείχνει η μεταολυμπιακή «αξιοποίηση», το ξεπούλημα της περιουσίας του ΕΟΤ, το Ελληνικό, ο Ελαιώνας, η μη προστασία των περιαστικών βουνών, των ρεμάτων και των ακτών του Σαρωνικού, αλλά και η πρόθεση να οικοδομηθούν οι ελεύθεροι χώροι των στρατοπέδων. Υπάρχουν κατά καιρούς υπερτοπικές κινητοποιήσεις για όλα αυτά τα ζητήματα. Δυστυχώς στη χώρα μας προτεραιότητα έχουν οι εισηγμένες στο χρηματιστήριο κτηματομεσιτικές και κατασκευαστικές εταιρείες και οι λοιπές βέβαια τεχνικές εταιρείες μέχρι και τον τελευταίο συνοικιακό εργολάβο.
Από την άλλη, όπως δείχνει ο τρόπος οργάνωσης και δωδεκαετούς δουλειάς της Συντονιστικής Επιτροπής Ελεύθερων Χώρων Αθήνας, είναι εφικτό να μην «πνίγονται» από μικροκομματικούς εναγκαλισμούς οι προσπάθειες συντονισμού των τοπικών κινημάτων, αλλά να διατηρούν την αυτοτέλειά τους και να διασφαλίζουν έτσι τη συλλογικότητα και την αποτελεσματικότητά τους».
– Για την ποιότητα ζωής, για το δικαίωμα όλων στην πόλη, για μια πόλη που να υπηρετεί τον άνθρωπο κι όχι διάφορες άλλες σκοπιμότητες τι έχουν κάνει οι κυβερνήσεις από τη μεταπολίτευση και μετά;
«Σε γενικές γραμμές οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις υπηρέτησαν «διάφορες άλλες σκοπιμότητες» όπως λες. Σε ορισμένες δράσεις υπήρχαν και «παράπλευρες ωφέλειες» για τους πολίτες. Το πανάκριβο Μετρό που αποκτήσαμε, εξυπηρετεί αναμφισβήτητα τους πολίτες, αλλά υλοποιήθηκε μόνον όταν συγκροτήθηκε η κατάλληλη επιχειρηματική δομή. Το Τράμ επίσης ήταν μια θετική εξέλιξη, αλλά δεν έγινε με κυκλική τροχιά γύρω από το κέντρο, ούτε με προεκτάσεις σε όλο το λεκανοπέδιο, όπως ήταν η αρχική πρόταση. Κυριάρχησαν βλέπετε τα συμφέροντα του real estate της παραλιακής. Ο Προαστιακός είναι επίσης μια θετική εξέλιξη, δεν γίνεται όμως υπόγειος, όπως ήταν ο αρχικός σχεδιασμός. Μάλιστα τα τρία αυτά μέσα ανταγωνίζονται το ένα το άλλο: Μετρό και Προαστιακός μέχρι το Αεροδρόμιο, Τράμ και Μετρό μέχρι τον Πειραιά. Έτσι γίνεται τεράστια κατασπατάληση πόρων. Ο τρόπος που επεκτάθηκε το δίκτυο κεραιών κινητής τηλεφωνίας πάνω στις ταράτσες ήταν εγκληματικός, ενώ θα μπορούσε να δικτυωθεί με υψηλούς ιστούς και πάνω στους λόφους. Επίσης ο τρόπος που οργανώνεται το σύστημα ανακύκλωσης είναι απαράδεκτος. Προτεραιότητα της νομοθεσία είναι η διευκόλυνση των ιδιωτικών συμφερόντων και όχι η προστασία της ποιότητας της ζωής και το δικαίωμα στην πόλη».
– Τα τοπικά κινήματα των πολιτών, όπως τα έχεις δει και ζήσει να αναπτύσσονται στο Λεκανοπέδιο, έχουν σημειώσει νίκες και ποιες;
«Κάποιες «νίκες» προαναφέρθηκαν ήδη. Όμως το πρώτο συμπέρασμα που βγαίνει, είναι ότι ακόμη και αν πετύχουν τα τοπικά κινήματα μια νίκη για το καλό της πόλης, οι κυρίαρχες πολιτικές και τα ιδιοτελή συμφέροντα δεν θα σταματήσουν να απεργάζονται την αναίρεση της. Το πιο συχνό φαινόμενο είναι να κερδίσεις ένα χώρο για πάρκο και μετά να έρχεται ο Δήμος για να τον κάνει υπόγειο γκαράζ με παρτέρια από πάνω. Νομίζω όμως ότι η μεγαλύτερη νίκη είναι ότι, παρά τις κυρίαρχες πολιτικές, παρά την τεράστια διαφήμιση της Ολυμπιάδας και το εμπάργκο ενημέρωσης για τις συνέπειες, παρά τα ψέματα πρωθυπουργών, υπουργών και σειράς παραπλανητικών δεσμεύσεων, τα τοπικά κινήματα υπάρχουν και αυξάνονται».
– Ποια ήταν τα «συστατικά στοιχεία» αυτών των κινήσεων που τις έκαναν αποτελεσματικές στη διεκδίκηση των αιτημάτων τους;
Για ένα πετυχημένο αγώνα προστασίας ενός συγκεκριμένου ελεύθερου χώρου, π.χ. ενός πάρκου, το κίνημα πολιτών πρέπει να είναι ανοιχτό προς όλους τους πολίτες. Όλοι όσοι ενδιαφέρονται, δημοκρατικά, χωρίς καπελώματα συμμετέχουν στη διαμόρφωση της τακτικής και της στρατηγικής που θα ακολουθήσουν. Συντάσσουν τις θέσεις τους χωρίς στείρα αντιπολίτευση. Έτσι φαίνεται αμέσως ο «παρείσακτος», ο υστερόβουλος, εκείνος που στην ουσία δεν θέλει να συμπαραταχθεί. Δευτερεύουσα σημασία έχει η μορφή της κινητοποίησης, αν θα είναι Επιτροπή Αγώνα ή Σύλλογος. Αυτό το αποφασίζουν οι ίδιοι οι πολίτες.
Αποτελεσματική διεκδίκηση πετυχαίνουν τα τοπικά κινήματα όταν ενημερώνουν σωστά όσο περισσότερους πολίτες μπορούν. Θα πρέπει γι αυτό το λόγο να είναι εξοπλισμένα με επιχειρήματα, που θα έχουν αντλήσει από ντοκουμέντα, ημερίδες με επιστημονικούς φορείς κ.λπ. Έτσι διευκολύνουν τη συμμετοχή των πολιτών στις κινητοποιήσεις, αλλά και την αντιμετώπιση των εξόδων που απαιτούνται για τον αγώνα.
Θα πρέπει να φροντίσουν να χτίσουν αυτό που θα λέγαμε «κοινό τοπικό μέτωπο». Να ενημερώνουν συλλόγους γονέων και κηδεμόνων, εθνικοτοπικούς εξωραϊστικούς ή επαγγελματικούς συλλόγους, επιστημονικούς φορείς, προσωπικότητες της περιοχής, αιρετούς. Έτσι θα βρουν και κάποιο μόνιμο χώρο για τις συναντήσεις τους . Σε λίγες μόνο περιπτώσεις είδαμε τον ίδιο το δήμο να παραχωρεί μόνιμη στέγη.
Θα πρέπει παράλληλα να προσφεύγουν σε προϊστάμενες αρχές (π.χ. Περιφέρεια, δασαρχείο) σε δικαστήρια ή σε ανεξάρτητες αρχές. Είναι σκόπιμο να οργανώσουν καλά τη νομική τους παρέμβαση είτε με δικές τους δυνάμεις είτε ζητώντας εμπειρία από συλλογικότητες άλλων περιοχών. Αυτό σήμερα, με τη δικτύωση που υπάρχει, είναι ευκολότερο.
Θα πρέπει να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο Δήμο και να αξιοποιούν δημοτικούς συμβούλους, νομάρχες, βουλευτές, επιστήμονες για παρεμβάσεις, ερωτήσεις κ.λπ. Συχνά υπάρχουν πολιτικά πρόσωπα που «τρέχουν» σε κάποια έκτακτη περίπτωση, «μπαίνουν μπροστά» και εμποδίζουν μια αρνητική εξέλιξη.
Μερικές φορές χρειάζεται ένα τοπικό κίνημα, που έχει εξασφαλίσει την ευρεία αποδοχή των πολιτών, να προχωρήσει και σε πράξεις κατάληψης χώρου ή κτιρίου, ξηλώματος κάποιας (ή όλης της) περίφραξης, δενδροφύτευσης (συμβολικής ή ολικής), ξηλώματος κάποιας κεραίας κ.λπ.
Έχει ιδιαίτερη σημασία ο επίμαχος ελεύθερος χώρος να είναι ανοιχτός και προσβάσιμος στο κοινό. Να διοργανώνονται εκδηλώσεις μέσα σε αυτόν. Να τον κρατούν καθαρό οι πολίτες ζητώντας παράλληλα να τον καθαρίζει ο ίδιος ο δήμος. Να τον δενδροφυτεύουν και να τον περιποιούνται.
Και φυσικά τελικό, αλλά όχι τελευταίο στην ιεράρχηση, να συντονίζονται με άλλα κινήματα πολιτών άλλων περιοχών για τους κοινούς αγώνες και για ανταλλαγή εμπειριών.
Σε περίπτωση συντονισμού με συλλογικότητες πολιτών άλλων περιοχών, ΔΕΝ θα πρέπει να συμμετέχουν πολιτικές συλλογικότητες (π.χ. κάποια δημοτική παράταξη ή πολιτικός φορέας). Οι δημοτικές παρατάξεις διαφόρων περιοχών μπορούν να δημιουργήσουν δικά τους δίκτυα, κάτι που δεν έχουμε δει ακόμη στην Ελλάδα. Πάντως τα κινήματα πολιτών θα πρέπει να αποτελούνται μόνο από συλλογικότητες πολιτών, ανεξάρτητα από το αν επιζητούν υποστήριξη και από πολιτικές συλλογικότητες. Έτσι αν μια κινηματική δημοτική κίνηση καταφέρει να πάρει το δήμο, θα πρέπει να ξέρει καλά ότι από «κάτω» θα συνεχίσουν να υπάρχουν κινήσεις πολιτών που διεκδικούν και ελέγχουν.
“ΣΤΕΡΝΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΜΑΡΕΝΙΑ ΑΛΩΝΙΑ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ”
Οχι αγαπητέ Ηλία συνάδελφε Αρχ.Μηχ το δασικό πράσινο σύμφωνα με τα δρομολογούμενα σχέδια της Υπερνομαρχίας και του κου συναδέλφου Τομπάζη στο Πεδίο του Αρεως, συρρικνούται δηλαδή μειώνεται και ο λόγος ειναι γιατί διαστρώνεται σφραγίζεται συμπιέζεται η εκταση των 235 στρεμμάτων με συμπαγή ( μη πορώδη στο βρόχινο νερό ) δομικά υλικά απο μάρμαρο και τσιμεντοστρώσεων. Σύμφωνα λοιπόν με αναλυτικές επιμετρήσεις ( πίσω απο την περίφραξη της λινάτσας – φερετζέ )…….. 60 συνολικά στρέμματα εξαφανίζονται δηλαδή το 1/4 της επίσημης εκτασης με φυσικά τρομακτικές επιπτώσεις στη χλωρίδα πανίδα περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο κέντρο της Αθήνας και φυσικά με επιπτώσεις στην Αειφορία και δημόσια υγεία εν γένει.
Το συγκεκριμένο εργο εαν επρόκειτο να δημιουργηθεί και να υλοποιηθεί ………στη Γερμανία ή άλλη χώρα ………δεν θα είχε σήμερα ΟΥΤΕ ΚΑΝ ΞΕΚΙΝΉΣΕΙ ΚΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΦΑΝΕΙΣ.