Γιαγιά ξαναπέστο….
«Πάλι;» και ξανάρχιζε η γιαγιά ?ου, ?ε φανερή απορία, να λέει την ιστορία της για την ?έρα της καταστροφής, τη ?έρα του διωγ?ού, ξανά και ξανά για πολλές ?έρες. Θα ή?ουν περίπου πέντε χρονών, όταν έβαζα τη γιαγιά ?ου να ?ου περιγράφει τη σφαγή, το διωγ?ό, την απελπισία και τα αποτελέσ?ατα αυτών, την ορφάνια, την προσφυγιά, τη φτώχια, το θάνατο αλλά και το θαύ?α της ζωής. Άκουγα για τον Πλαστήρα και τον Βενιζέλο ευχές και αγάπη, αλλά από την άλλη δυσαρέσκεια και αποστροφή για την βασιλική οικογένεια και όλους όσους θεωρούσε συνυπεύθυνους. «Τσ΄ αφορε?ένοι» έλεγε, και κουνούσε το κεφάλι της. Βλέπετε δεν ?πορούσε να χωρέσει το ?υαλό της ότι οι ντόπιοι τους λέγανε «πρόσφηγγες» ενώ εκείνη ήταν «πρόσφυγα», όχι από επιλογή αλλά τους εξανάγκασαν, τους πέταξαν στη θάλασσα, γυ?νούς και ορφανούς. ?εν θέλω να εξιστορήσω πράγ?ατα και γεγονότα που τουλάχιστον οι προσφυγικής καταγωγής τα ξέρουν από πρώτο χέρι. Αλλά να, είδα την Αγγέλα και έγιναν στο ?υαλό ?ου συνειρ?οί, γιατί δεν κάθεται και αυτό ήσυχο όλο κάτι σκέπτεται, κάτι θυ?άται κάτι αναπολεί και ονειρεύεται.
Η Αγγέλα λοιπόν ήρθε στην πόλη ?ας (περίπου 70 χρόνια ?ετά τη γιαγιά ?ου), όταν ήταν ?ικρή, ίσως να γεννήθηκε και εδώ δεν παίρνω όρκο, και την βάφτισε η Μαρία Τ., συντοπίτισσα και ?ικρασιάτισσα κι αυτή, η οποία στήριξε και την οικογένειά της στην πρώτη δύσκολη περίοδο της «προσφυγιάς τους».
Είναι γεγονός ότι δεν τους διώξανε βίαια ούτε αι?ατηρά από τον τόπο τους. Βορειοηπειρώτης ο πατέρας της, ?ε το βλέ??α στρα??ένο στην πατρίδα που άκουγε από τους γονείς του, και αλβανικής καταγωγής η ?άνα της. Η Αγγέλα ?ε την οικογένειά της για ?ερικά χρόνια έ?ενε στο σπίτι ?ας. Ένα απόγευ?α τη βλέπω να κάθεται στη σκάλα και τη ρώτησα γιατί είναι έξω και εκείνη ?ε αγανάκτηση ?ου είπε «είναι οι θείοι ?ου από τη ?άνα ?ου και ?ιλάνε όλο αλβανικά, δεν καταλαβαίνω τίποτε και δεν θέλω ούτε να τα ?άθω, τα ?ισώ!!». ?εν πίστευα στ? αυτιά ?ου, τί συνέβη στην ψυχή αυτού του παιδιού; Ποιός προσπάθησε να το κάνει «γενίτσαρο»; Ποιός φταίει, τί φταίει; Όλοι ε?είς φταί?ε, γιατί η Αγγέλα προσπάθησε από ?έσα της να ξεριζώσει την πατρίδα της, να ?η ξέρει ούτε το όνο?ά της, να αρνείται να την επισκεφθεί το καλοκαίρι στις διακοπές.
Έτσι θα εξασφάλιζε στο σχολείο την αποδοχή των άλλων παιδιών και σε κείνη την έκθεση που θα της έβαζαν: «Πως περάσατε το καλοκαίρι» δεν θα χρειαζόταν να γράψει ψέ?ατα, θα έλεγε την αλήθεια «έ?εινα εδώ στο σπίτι» και κάποια φορά θα έγραφε «πήγα?ε σε ένα κυκλαδονήσι», ήδη το είχε ζητήσει και η ?εγάλη της αδελφή.
Τι σου κάνα?ε Αγγέλα; Απαρνήθηκες στην πιο τρυφερή σου ηλικία, την πατρίδα που ανέθρεψε τους γονείς και τους παππούδες σου, απαρνήθηκες τη γλώσσα της ?άνας σου, δηλαδή τη «?ητρική» σου γλώσσα. Για να αποδείξεις και συ ότι δεν είσαι «πρόσφηγγας» είσαι άνθρωπος που κάποιες συνθήκες, που δεν τις διάλεξες εσύ, σας οδήγησαν οικογενειακώς στην ?ετανάστευση σε ?ια πατρίδα ονειρική, σε ?ια πατρίδα ?άνα και όχι ?ητριά, που η ισότητα, ο αντιρατσισ?ός και η δη?οκρατία ήταν κεκτη?ένα.
Κατ΄ αρχήν έπρεπε να βαφτιστούν χριστιανοί για να ?ην ξεχωρίζουν και να γίνουν αποδεκτοί από τη θεοφοβού?ενη κοινωνία ?ας. Έπρεπε να αλλάξουν το όνο?ά τους και έτσι ο Χασάν έγινε Γιώργος, ο Αγκί? – Γιάννης και η Αλγκόντα και η Λυρία – Μαρίες. Έπρεπε να δουλεύουν ανασφάλιστοι για να συ?φέρουν. Έπρεπε να κάνουν τις πιο δύσκολες και τις πιο σκληρές δουλειές γιατί ε?είς εί?αστε καλο?αθη?ένοι. Έπρεπε να ?ας υπακούουν σαν σκυλιά, γιατί ε?είς πληρώνου?ε.
Άκου Αγγέλα, εσύ και όλες οι Αγγέλες, ?ην το βάζετε κάτω, να αντιδράσετε σπουδάζοντας και να ?ας ξεπερνάτε όλους, εδώ είναι ο στίβος της ζωής και εσείς ευγενικά αγωνιστείτε και πρωτεύσετε, ε?είς όλοι που σας αγαπά?ε και σας θεωρού?ε κο??άτι ?ας, σας λέ?ε προχωρήστε και σας χειροκροτού?ε όπως τα παιδιά ?ας. Χορέψτε τους χορούς σας, τραγουδήστε τα τραγούδια σας, γλεντήστε τα γλέντια σας και κλάψτε όπως εσείς ξέρετε.
Συγχωρήστε ?ας αν κάποια φορά σας φερθήκα?ε σκληρά, αν σας πικράνα?ε, ό?ως ξέρου?ε και να αγαπά?ε και αυτό να είστε σίγουροι το ξέρου?ε καλά.
Αυτές οι σκέψεις σφήνωσαν στο ?υαλό ?ου ?ετά τη συνάντησή ?ου ?ε την Αγγέλα και του γονείς της. Τους συνάντησα στο ΚΑΠΗ την η?έρα της αι?οδοσίας, είχαν έρθει να δώσουν αί?α. Μάλλον για να το δεχτούν οι υπεύθυνοι γιατροί θα ήταν κόκκινο και θα έ?οιαζε ?ε το δικό ?ας, φαντάζο?αι.
Ξέχασα να σας πω, ότι η αφίσα για την αι?οδοσία που γέ?ισε η πόλη ?ας ήταν της Αγγέλας!! και δήλωνε ότι το χρώ?α του αί?ατος είναι κόκκινο, και κυλάει το ίδιο σε όλο τον κόσ?ο, σε όλες τις φυλές στους ?αύρους, στους άσπρους και στους κίτρινους.
Σε όλους αυτούς τους πρόσφυγες ε?είς οι ντόπιοι, οφείλου?ε ?ια εξήγηση, τους οφείλου?ε ?ια πρόσκληση, τους οφείλου?ε ?ια ?εγάλη αγκαλιά για να ?ην διηγηθούν και αυτοί στα εγγόνια τους τα βάσανά τους και να ?ην ?ας αποκαλέσουν «αφορεσ?ένους». «Στο χωριό της γλώσσας ?ου… το λένε Αλληλεγγύη»1 που ση?αίνει συ?παράσταση – στήριξη – αποδοχή όχι συ?πόνια.
Μήπως είναι καιρός ο δή?ος να κάνει κάτι; Η συ?παράσταση αυτών που έχουν την ίδια άποψη, και είναι πάρα πολλοί, είναι δεδο?ένη.
Υ.Γ. Αυτό συνέβη πριν από πέντε χρόνια. Σήμερα η Αγγέλα είναι πρωτοετής φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο.
1. Παραφράζοντας ένα στίχο του Ελύτη από το ποίη?α του, «Μαρία Νεφέλη»: «Στο χωριό της γλώσσας ?ου τη λύπη τη λένε λά?πουσα».
Ση?είωση: Τα πρόσωπα, τα ονό?ατα και τα περιστατικά είναι πραγ?ατικά.
