Στο Μουσείο Μπενάκη παρακολούθησα τη παρουσίαση ενός ξεχωριστού βιβλίου από τους συντελεστές της έκδοσης και αξιόλογους ειδικούς επιστήμονες. Πρόκειται για τη διδακτορική διατριβή της παιδοψυχιάτρου Μ. Νταλιάνη- Καραμπατζάκη (1920-1996) ένα αιρετικό έργο, μοναδικό στο είδος του, σε μετάφραση από τα αγγλικά Κ. Ζερβού «Παιδιά στη δίνη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου 1946-1949, σημερινοί ενήλικες. Διαχρονική μελέτη για τα παιδιά που έμειναν στη φυλακή με τις κρατούμενες μητέρες τους».
Επιστημονική επιμέλεια από τους καθηγητές ψυχιατρικής Γιάννη Τσιάντη και Δημήτρη Πλουμπίδη. Παιδιά του εμφυλίου πολέμου, τα μόνα αθώα θύματα μιας τραγικής αιματηρής περιόδου της σύγχρονης ιστορίας μας, παρακολουθήθηκαν σε βάθος χρόνου.
Η γιατρός Μαντώ Νταλιάνη, κρατούμενη η ίδια για τις ιδέες της στις φυλακές Αβέρωφ, γνώρισε φρόντισε και στήριξε αρκετά από αυτά τα παιδιά και τις αγωνίστριες μητέρες τους, αρχικά το 1949-1950. την εποχή εκείνη βρίσκονταν εκεί πάνω από 1000 γυναίκες περίπου 150 με τα παιδιά τους μικρότερα των 5 χρόνων. Τους επισκέφθηκε ξανά το 1951 και κράτησε επαφή μαζί τους μέχρι την αναχώρηση της για την Αγγλία το 1955. Το 1961 εγκαταστάθηκε μόνιμα με την οικογένεια της στη Σουηδία. Η επιστημονική μελέτη παρακολούθησης συνεχίστηκε 30 χρόνια αργότερα το 12980-1986, πραγματοποιώντας πολλά και επίπονα ταξίδια σε όλη την Ελλάδα. Η Μαντώ Νταλιάνη αναζήτησε και εντόπισε αρκετά από αυτά τα παιδιά και τις οικογένειες τους, για τη συλλογή των απαραίτητων μαρτυριών και πληροφοριών, με τη μορφή των συνεντεύξεων (400 μαγνητοφωνημένες κασέτες). Στόχος της έρευνας ήταν να εξεταστούν οι υποθέσεις: Αν οι παιδικές ψυχικές τραυματικές εμπειρίες, άφησαν ίχνη ανεξίτηλα στη προσωπικότητα αυτών των ενηλίκων πλέον, αν και πόσο επηρέασαν τη σωματική, ψυχολογική και συναισθηματική τους ανάπτυξη, τη κοινωνική τους προσαρμογή.
Αν δημιούργησαν ζεστές ανθρώπινες σχέσεις οικογένειες, αν κατάφεραν να λησμονήσουν, αν έγιναν γονείς με ικανότητες, απόκτησαν εκπαίδευση με επαγγελματικές επιτυχίες σε διάφορους τομείς.
Τα αποτελέσματα της έρευνας τα οποία παρουσιάζονται σε πίνακες και ομάδες αναλυτικά, έχουν μεγάλο ενδιαφέρον.
Συμπερασματικά, παρά τις απίστευτες τραυματικές καταστάσεις που βίωσαν (διώξεις, συλλήψεις, φυλακές, βασανιστήρια, καταδίκες γονιών, εκτελέσεις, πένθος, αποχωρισμό από τη μητέρα, στέρηση τροφής, ιδρύματα, ανάδοχες οικογένειες, παιδουπόλεις, άθλιες συνθήκες διαβίωσης χωρίς συναίσθημα, χωρίς αγάπη, επανασύνδεση με οικογένεια) τα περισσότερα υψηλού κινδύνου παιδιά ως ενήλικες, παρουσίασαν μία ψυχοκοινωνική προσαρμογή, σωματική αντοχή και ανάπτυξη φυσιολογική. Το εσωτερικό βουβό δράμα όμως αυτών των ανθρώπων ξεριζώνεται;
-Ένα από τα παιδιά του εμφυλίου θυμόταν:…».. Ήμουνα πάντοτε πεινασμένη, βρόμικη, ακατάστατη και επιπλέον κρύωνα. Το σώμα μου ήταν καλυμμένο με μελανιές και μικροτραύματα, μερικά από τα οποία χρειάζονταν και ράμματα. Το καλό, υπάκουο παιδί στη φυλακή είχε εξεγερθεί και έγινε άγριο και ατίθασο πλάσμα. Η μητέρα μου δεν με αναγνώριζε. Η μάχη για την επιβίωση είχε αρχίσει, όταν αναγνώρισα ότι ήμουν μόνη. Κανείς δεν μου μιλούσε. Κανένα παιδί δεν έπαιζε μαζί μου. Στα άλλα παιδιά στο σχολείο έδιναν γάλα, βούτυρο και τυρί. Εγώ δεν έπαιρνα, γιατί δεν διαθέταμε 5 δραχμές που ζητούσαν, το μήνα. Μέχρι την αποφυλάκιση της μητέρας μου δεν έπαιρνα ούτε το μηνιαίο βοήθημα των 150 δραχμών, που έδινε η πρόνοια για κάθε ορφανό. Δεν μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε ούτε ένα πιστοποιητικό θανάτου του πατέρα μου. Η μητέρα μου ήταν μελαγχολική και εργαζόταν πολύ σκληρά για να τα φέρει βόλτα ,με σπίτι, φαγητό και ρούχα. Δεν είχε χρόνο να σταθεί κοντά μου, να με βοηθήσει και να με καθησυχάσει .Δεν γιορτάζαμε ποτέ Χριστούγεννα και Πάσχα. Δεν θυμάμαι να παίζω σαν παιδί. Δεν θυμάμαι να ήμουν παιδί…!»
-Μια μητέρα θυμόταν: «..Το μυαλό μου ήταν ακόμα στη φυλακή. Δεκαεπτά γυναίκες είχαν πάρει από το θάλαμο μου, το θάλαμο των «μελλοθανάτων» και τις είχαν εκτελέσει. Ερχόντουσαν οι καλόγριες και τις έπαιρναν. Εμάς μας έσπρωχναν πίσω σαν πρόβατα στο μαντρί και εμείς μετά πέφταμε στα κρεβάτια μας και μέναμε εκεί με τα κεφάλια σκεπασμένα με τις κουβέρτες. Κοιτούσα τις μελλοθάνατες και αναρωτιόμουνα: Τις νοιάζει; Τι κάνουνε; Κλαίνε και κρύβουνε τα δάκρυα τους; Η φυλακή Αβέρωφ θα έπρεπε να γίνει μνημείο ηρώων. Ένα μνημείο για τις γυναίκες που καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν. Δεν μπορώ να ξεχάσω τους αποχωρισμούς από όλες αυτές τις γυναίκες,, τις νέες δασκάλες, την Ισμήνη και τη Λεβεντάκη και όλες τις άλλες Δε μπορώ να ξεχάσω εκείνη τη γυναίκα που είχε έλθει από τη Μυτιλήνη με ένα καλάθι γεμάτο φαγητά να δει τη κόρη της στη φυλακή και της είπανε ότι την είχαν εκτελέσει τη προηγούμενη μέρα,,.»
-«..Μετά την αποφοίτηση της από το Ιωσηφόγλειο ίδρυμα στην Αθήνα προσφέρθηκε στη Λιλή θέση δασκάλας μέσα στο ίδρυμα, αλλά για διάφορους λόγους ·.,..·. δέχτηκε. Όσο ήταν εκεί, άκουγε τα μέλη του προσωπικού να τονίζουν στις μαθήτριες ότι έπρεπε να νιώθουν ευγνωμοσύνη για τη βασίλισσα Φρειδερίκη, η οποία τις αγαπούσε, τις φρόντιζε και στήριζε οικονομικά την ανατροφή και την επαγγελματική τους εκπαίδευση. Αυτό ήταν ψέμα, γιατί ήταν ο ελληνικός λαός που είχε πληρώσει για τη κατασκευή και τη διατήρηση των παιδουπόλεων, καθώς και για την εκπαίδευση, τη διατροφή και τη διαμονή των τροφίμων τους. Το κόστος της ζωής τους στο σύνολο τα τρόφιμα κορίτσια κάλυπταν πουλώντας σε εκθέσεις με υψηλές τιμές τα χειροτεχνήματα τους, ως έργα τέχνης. Παρά ταύτα, βασική επωδός της πολιτικής κατήχησης ήταν ότι η Φρειδερίκη ήταν η ευεργέτης τους. Θεωρούσε ότι θα ήταν ανήθικο να συμμετάσχει ως δασκάλα σε τέτοια συνωμοσία..»
Το Μουσείο Μπενάκη, η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου και η Σχολή Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου ανέλαβαν από κοινού την έκδοση αυτού του συγκλονιστικού ντοκουμέντου. Ένα βιβλίο σπάνιο.
Υ.Γ. Η Μαντώ Νταλιάνη ήταν βαριά άρρωστη το 1996, όταν άρχισε να γράφει το δεύτερο βιβλίο της, σε συνεργασία με τον Μαρκ Μαζάουερ τον γνωστό Βρετανό φιλέλληνα, ιστορικό και δημοσιογράφο.
